سه ماهه دوم بارداری

بخش میانی حاملگی اغلب زمانی است که زنان در بهترین وضعیت روحی و جسمی قرار دارند. تهوع بامدادی معمولا از بین رفته است، انرژی بیشتری دارید و کم­کم حامله به نظر می­آیید و احساس خوبی پیدا می­کنید. در همین زمان است که بال و پر زدن بچه را در شکم خود متوجه می­شوید، حرکات ظریفی که به تدریج با رشد بچه جای خود را به جفتک پرانی و سقلمه زدن می­دهند.هر چند سه ماهه دوم، برای اکثر زنان، آسان­ترین قسمت حاملگی است، اما کاملا عاری از خطر هم نیست. سقط خود به خود مانند سه ماهه نخست خطری محسوب نمی­شود، ولی بعضی از زنان در این دوره دچار درد و زایمان زودرس می­شوند. جنینی که این قدر زود به دنیا می­آید، قادر به ادامه حیات نخواهد بود. هر چند زایمان زودرس بیشتر در سه ماهه سوم اتفاق می­افتد، اما گهگاه ممکن است سه ماهه دوم را نیز با مشکل روبرو سازد. 

تغییرات در شما

در خلال سه ماهه دوم حاملگی، شکم شما به مرور بزرگ­تر می­شود و کم­کم مجبور به پوشیدن لباس­های مخصوص حاملگی می­شوید. بدن شما در قسمت میانی و به احتمال قوی در اطراف لگن گردتر می­شود. اما هنوز دست و پا گیر نیست. برای اکثر زنان، ماه­های چهارم، پنجم و ششم حاملگی بدون حادثه و با شور و شادی سپری می­شوند.در این مرحله، شما همچنان ماهی یکبار به پزشک مراجعه می­کنید، مگر اینکه به سبب بیماری خاصی مجبور به ویزیت­های بیشتری باشید. به مصرف قرص آهن و فولیک اسید ادامه می­دهید و از یک رژیم متعادل، متشکل از روزی چند نوبت غذاهای سرشار از پروتئین از جمله: فرآورده­های لبنی، میوه، سبزیجات و دانه­های خوراکی پیروی می­کنید.اگر قصد مسافرت دارید، این زمان به احتمال قوی بهترین فرصت حاملگی است. هر چه به تاریخ زایمان نزدیک­تر می­شوید، انرژی شما بیشتر به مصرف جثه افزایش یافته بدن می­رسد و از این رو بهتر است مرخصی کاری گرفته و در منزل استراحت کنید. 

تکامل بچه

در طول سه ماهه دوم، جنین به رشد خود ادامه می­دهد و اعضایی که در هفته­های گذشته شکل یافته­اند، حال مراحل تکمیلی خود را سپری می­کنند.در حدود ۱۳ هفتگی، ناخن­های ظریف و دوست داشتنی جنین پدیدار می­شوند و جنسیت او را هم می­توان با آزمون­های ویژه­ای تعیین کرد. جنین انگشتان پای خود را حرکت می­دهد و گهگاه ضرباتی هم به شکم شما وارد می­آورد. دهانش را باز و بسته می­کند و می­تواند اندام فوقانی را خم یا انگشتان دستش را مشت کند.حدودا در اواخر ماه چهارم، می­توان ضربان قلب جنین را با گوشی­های مخصوص شنید. البته صدای قلب بچه، خیلی زودتر از این هم با دستگاه اولتراسوند قابل شنیدن است. احتمالا اولین علائم حیات را در شکم خود احساس خواهید کرد. پوست جنین صورتی رنگ است و نسبت به هفته­های قبل شفافیت کمتری دارد. موهای ظریفی تمام سطح بدن را می­پوشاند و نخستین بدن را می­پوشاند و نخستین مژه­ها و ابروها هم به دست نقاش ازل بر چهره او کشیده می­شوند.در ۲۰ هفتگی، جنین ممکن است روی سرش مو داشته باشد. رسوبات چربی کم­کم زیر پوست چین خورده بدن مشاهده می­شوند. جنین حالا ۱۲ اینچ (۳۰ سانتی متر) طول و حدود ۱ پوند (۴۹۰ گرم) وزن دارد. اگر در این زمان به دنیا بیاید، برای نفس کشیدن تقلا می­کند ولی متاسفانه قادر به ادامه حیات نخواهد بود. 

مشکلات احتمالی

هر چه به پایان حاملگی نزدیک می­شوید، با خطرات جدیدی ممکن است روبرو گردید. اگرچه خطر انداختن بچه تا حدود زیادی کاهش یافته، اما نگرانی، الان به سمت حفظ رشد و سلامت جنین در رحم تا رسیدن به تاریخ زایمان معطوف گشته است. 

زایمان زودرس

زایمان، به طور معمول حدود ۴۰ هفته (۲۸۰ روز) پس از اولین روز آخرین قاعدگی شما اتفاق می­افتد. اگرچه بچه بین هفته­های ۳۷ تا ۴۲ به دنیا بیاید، زایمان را سر موعد در نظر می­گیرند. اما گاهی اوقات درد زایمان پیش از موعد مقرر آغاز می­شود. ممکن است دچار خونریزی از واژن، انقباضات شکمی خفیف تا شدید یا جهش فراوان یا نشت مایع در نتیجه سوراخ شدن پرده آمنیون یا اصطلاحا پاره شدن کیسه آب شوید.در اکثر موارد، علت دقیق درد زایمان در اواسط حاملگی هرگز مشخص نمی­شود. اما، شرایط زیر با زایمان زودرس یا پیش از موعد در ارتباط هستند: پارگی خود به خود کیسه آب، عفونت گردن رحم، بی­عرضگی یا گشادی گردن رحم، رحم غیرطبیعی، هیدرآمنیوس، جنین یا جفت غیرطبیعی، جفت سر راهی – عارضه­ای که در آن جفت گردن رحم را می­پوشاند باقیماندن دستگاه جلوگیری از بارداری (آی – یو – دی) در داخل رحم، پره اکلامپسی (فشار خون بالا و ادم اندام­ها) و اکلامپسی (پره اکلامپسی همراه با تشنج)، مرگ جنین، سابقه زایمان زودرس، چند قلویی، کشیدن سیگار، خونریزی، بیماری جدی در مادر و سن. در ضمن احتمال زایمان زودرس در نوجوانان و زنان بالای ۴۰ سال بیشتر است.پارگی کیسه آب معمولا بعد از آغاز دردهای زایمانی روی می­دهد، اما گهگاه ممکن است گام نخست در زایمان پیش از موعد باشد. اگر دچار دردها و قولنج­هایی شده­اید که دست کم ۳۰ ثانیه طول می­کشند و هر ۱۰ دقیقه هم تکرار می­شوند و چنانچه گردن رحمتان (سرویکس) مرتب شل­تر و گشادتر می­شود، شما در حال زاییدن هستید.دردهای زایمانی پیش از موعد، ممکن است علامت خوش یمنی نباشد. زیرا هر چه بچه شما زمان کمتری در رحم باقی بماند، شانس جان سالم به در بردن او پس از متولد شدن نیز کمتر می­شود. اما در سال­های اخیر، پیشرفت­های زیادی در زمینه مراقبت از نوزادان نارس یا شدیدا بیمار صورت گرفته است. امروزه حتی بچه­هایی با وزن نیم کیلوگرم هم در صورت مراقبت در بخش ویژه نوزادان شانس زنده ماندن دارند.امروزه، شانس معقول برای زنده ماندن جنین از هفته ۲۴ حاملگی در نظر گرفته می­شود. با وجود این، بچه­هایی که به این زودی به دنیا می­آیند، اغلب دارای مشکلات جسمی و ذهنی جدی و مرگباری هستند.درمان دردهای زودرس زایمانی، متفاوت بوده و بستگی به سن جنین دارند. در آغاز، بسیاری از پزشکان استراحت و نوشیدن مایعات فراوان را توصیه می­کنند. این اقدام احتیاطی گاهی اوقات به تنهایی در متوقف ساختن دردها و قولنج­ها مفید واقع می­شود. نمونه­برداری از گردن رحم و تجویز آنتی بیوتیک پیشگیرانه هم ممکن است در نظر گرفته شود، زیرا اعتقاد بر این است که عفونت یکی از دلایل انقباضات زودرس زایمانی باشد.هیچ گونه داروی اختصاصی وجود ندارد که همیشه از دردهای زایمانی و زایمان زودرس جلوگیری کند. اما تعدادی از این داروها موفقیت­هایی داشته­اند. در اکثر موارد، داروهایی که زایمان را به تاخیر می­اندازند، تنها تا زمانی مصرف می­شوند که امکان زایمان برای مادر فراهم شود، مثلا تا رساندن مادر به یک بیمارستان مجهز در زمینه مراقبت از بچه­های نارس. این داروها به مدت طولانی مصرف نمی­شوند چون اولا ممکن است خطراتی را به همراه داشته باشند و دوم اینکه اساسا در دراز مدت تاثیری ندارند.چنانچه معلوم شده است که علت دردهای پیش از موعد زایمانی در شما، باید حاصل نقصی در گردن، رحم باشد، گاهی اوقات برای جلوگیری از زایمان زودرس، عملی در این ناحیه صورت می­گیرد. این عمل که به آن سرکلاژ گفته می­شود، مستلزم زدن چند بخیه دور تا دور گردن رحم است، به طوری که بچه بتواند تا تاریخ مقرر، در رحم باقی بماند.دیگر علت نارس به دنیا آمدن بچه آن است که پزشک به دلیل نامناسب و مضر تشخیص دادن محیط رحم برای بچه و بیشتر دانستن شانس زنده ماندن در بیرون از رحم تصمیم به ختم حاملگی بگیرد. البته این قضیه را معمولا تا بعد از هفته ۲۸ حاملگی به تعویق می­اندازند.شکل ۱۲-۱۵٫ چنانچه بخش تحتانی رحم شما (سرویکس یا گردن رحم)، در خلال حاملگی گشاد شود، با استفاده از یک عمل جراحی موسوم به سرکلاژ، از زایمان پیش از موعد جلوگیری می­شود. در این عمل با چند بخیه، دهانه سرویکس را می­بندند تا جنین نتواند از آن بیرون بجهد. 

هیدرآمنیوس

هیدآمنیوز حالتی است که در آن مایع بیش از حدی دور جنین را احاطه کرده است. شما ممکن است احساس بند آمدن نفس سوء هاضمه، تهوع، نفخ شکم و درد شدید بکنید. احتمال زایمان پیش از موعد هم در شما وجود دارد.جنین، به طور معمول در سه ماهه دوم حاملگی شروع به ادرار کردن و بلعیدن مایع آمنیونی می­کند. در هفته­های بعدی این عمل به کنترل میزان مایع در رحم کمک می­کند. هیدرآمنیوس، اغلب با نقایص مادرزادی به ویژه ناهنجاری­های سیستم عصبی مرکزی و دستگاه گوارش همراه است. برخی از این نقص­ها، جنین را از بلع مایع آمنیونی باز می­دارند و برخی دیگر ممکن است باعث تولید بیش از حد ادرار شوند.چنانچه پزشک به هیدرآمنیوس مشکوک باشد، برای شما یک سونوگرافی درخواست خواهد کرد. در اکثر موارد، تورم رحم در نتیجه مایع بیش از حد، مختصر و بی خطر است. اما در حدود یک مورد از هر هزار حاملگی، این عارضه آن قدر شدید است که باعث زایمان زودتر از موعد می­گردد. احتمال ایجاد هیدرآمنیوس در زنان مبتلا به دیابت (مرض قند) و آنهایی که بیش از یک جنین با خود حمل می­کنند بیش از سایر زنان است.اگر این مشکل زیاد جدی نباشد، به درمانی غیر از استراحت بیشتر احتیاج نیست و در صورت شدت درد، بستری شدن در بیمارستان و مصرف مسکن ضرورت پیدا می­کند. ممکن است برای شل کردن رحم و کاهش احتمال زایمان پیش از موعد به شما داروهایی داده شود. گاهی اوقات، برای برداشتن کمی از مایع اضافی، از روش آمنیوسنتز استفاده می­شود. این روش اگرچه باعث رفع درد می­گردد ولی باید هر چند وقت یکبار تکرار شود. 

شلی یا نارسایی گردن رحم

اگر گردن رحم شما شل و ول باشد، بخش تحتانی رحم در سه ماهه دوم یا ابتدای سه ماهه سوم باز می­شود که نتیجه آن انداختن بچه یا زایمان زودرس است.زنی که دچار شلی یا نارسانی گردن رحم است، معمولا سابقه انداختن بچه، در سه ماهه دوم حاملگی را دارد. به طور معمول، گردن رحم قبل از ماه چهارم حاملگی باز نمی­شود زیرا جنین آن­قدر بزرگ نشده که بتواند دهانه آن را گشاد کند.علت شلی گردن رحم معلوم نیست، اما این عارضه اغلب با صدمات وارده به گردن رحم به دنبال اعمالی مثل اتساع و کورتاژ (دی – اند – سی) و تکامل غیرطبیعی گردن رحم در ارتباط است.اگر شرح حال و سابقه پزشکی شما حکایت از احتمال شلی گردن رحم داشته باشد، می­توان با عمل جراحی دهانه آن را در خلال بارداری بست. این عمل که به آن سرکلاژ می­گویند، زیر بیهوشی عمومی انجام می­شود. پزشک با استفاده از نخ محکم، دور گردن رحم را بخیه می­زند تا مانع از بیرون افتادن جنین شود. بعد از عمل، به شما داروهایی داده می­شود تا شانس زایمان زودرس در اثر تحریک این عمل به حداقل برسد.عمل سرکلاژ در ۸۵ الی ۹۰ درصد موارد موفقیت­آمیز است، بخیه­ها در ماه­های بعدی حاملگی کشیده می­شوند.