سه ماهه سوم بارداری

در طول سه ماهه سوم حاملگی، آنچه تنها چند ماه پیش خیلی دور از دسترس به نظر می­رسید اکنون به دست آمده – البته تقریبا. اگر تا این لحظه به تمرین شل کردن عضلات به منظور آماده شدن برای زایمان نپرداخته­اید، بهترین زمان برای این کار، همین الان است. با نزدیک­تر شدن به پایان این مرحله، بچه شما فرصت و جای کمتری برای حرکت دارد و اغلب در وضعیت ثابتی برای زایمان مستقر می­شود.اکثریت قاطع زنان، زایمان خود را تقریبا سر موعد و بدون عارضه­ای جدی انجام می­دهند. زایمان پیش از موعد ممکن است در سه ماهه سوم، همین طور، سه ماهه دوم روی دهد، اما هر چه این زایمان به پایان حاملگی نزدیکتر باشد، عاقبت بهتری را برای بچه در پی خواهد داشت.برخی از بیماری­های جدی در اواخر حاملگی مشاهده می­شوند، مانند پره اکلامپسی که در صورت عدم تشخیص به موقع می­توانند باعث مرگ جنین و مادر شوند. سایر مشکلاتی که ممکن است پزشک در جستجوی آنها باشد عبارتند از: خونریزی، جفت سر راهی – حالتی که در آن جفت گردن رحم را می­پوشاند – پارگی زودرس کیسه آب، مرگ داخل رحمی و محدودیت رشد داخل رحمی 

تغییرات در شما

مهم نیست حالتان چقدر خوب باشد، اینجا به احتمال قوی همان موقعی است که سوال می­کنید، پس کی تمام می­شود؟ لباس­های دوران حاملگی دارند تنگ­تر می­شوند. گام­های شما کم­کم اردک­وار می­شوند. ممکن است متوجه خطوط سفید رنگی بر روی پستان­ها و شکم شوید (به دلیل کشش پوست). روی پاها و اطراف مچ پاها ورم می­کنند به طوری که کفش­ها دیگر اندازه نیستند. خلاصه ممکن است خیلی کلافه شوید.شب­ها خواب راحتی ندارید، اگر همچنین اتفاقی بیفتد، بچه، یکی دو لگد نثارتان خواهد کرد که همه تلاش شما برای خوابیدن را بر باد می­دهد. اما بالاخره این جفتک پرانی­ها متوقف می­شود و شما قادر خواهید بود یکی دو ساعت بخوابید که البته نیاز شدید به ادرار کردن، شما را از ادامه این خواب مختصر هم محروم می­سازد. صبح روز بعد وقتی از خواب بیدار می­شوید، انگار تمام شب را بیدار بوده­اید.در خلال سه ماهه آخر حاملگی، بسیاری از زوج­ها با هدف آماده شدن برای وضع حمل و تولد بچه در کلاس­های ویژه­ای شرکت می­کنند. در این کلاس­ها نکاتی در مورد فرآیند زایمان، تمرین­هایی که می­توانید برای تقویت عضلات لگن انجام دهید و در نتیجه توانایی زور زدن خود را در هنگام زایمان افزایش دهید و نیز راجع به تکنیک­های شل کردن عضلات و نفس کشیدن که به رفع اندکی از درد زایمان کمک می­کنند، آموزش داده می­شود. پزشکان، شرکت در چنین کلاس­هایی راحتی به زنانی که قصد استفاده از داروی مسکن حین زایمان دارند، توصیه می­کنند.در بسیاری از زنان، به خصوص آنهایی که سابقه انداختن بچه در اوایل حاملگی را داشته­اند، استفاده از مسکن برای رسیدن به مرحله پایانی حاملگی کاری معقول و به جاست. با درمان صحیح در بخش ویژه نوزادان، بچه­هایی که بعد از هفته ۳۰ حاملگی به دنیا می­آیند، از شانس بالایی برای زنده ماندن برخوردارند. اما باید یادآور شد که هیچ جایگزینی برای زایمان سر موعد وجود ندارد. بنابراین یکی از هدف­های پزشک شما، جلوگیری از زایمان زودرس تا حد امکان است.تعداد مراجعات شما به پزشک، در سه ماهه آخر بیشتر خواهد بود، تا این لحظه، به احتمال قوی شما هر ۴ الی ۶ هفته به پزشک مراجعه کرده­اید، مگر اینکه به دلیل بیماری خاصی مجبور به ویزیت­های بیشتری بوده­اید. پس از هفته ۳۰ حاملگی، پزشک، شما را هر دو هفته یکبار ویزیت خواهد کرد تا هفته ۳۶، که به احتمال قوی ویزیت­های هفتگی شما آغاز می­گردد. با نزدیک شدن به انتهای حاملگی، پزشک برای خاطر جمع شدن از آغاز اتساع گردن رحم که از مقدمات زایمان است، یک معاینه لگنی از شما به عمل خواهد آورد. 

تکامل بچه

جنین، قسمت اعظم وزن خود را بعد از هفته ۲۷ حاملگی به دست می­آورد. در آغاز این مرحله پایانی از تکامل جنین، وزن بچه تقریبا به ۲ پوند (۱ کیلوگرم) می­رسد و بچه­ای که سه ماه بعد به دنیا می­آید، به طور متوسط حدود ۵/۷ پوند (۷۰۰/۳ کیلوگرم) خواهد داشت.وقتی به هفته ۲۸ حاملگی می­رسید، سطح بدن بچه شما با ماده محافظ سفید رنگ و غلیظی به نام ورنیکس پوشیده می­شود. چشمان بچه بازند و جنینی که در این زمان متولد می­شود قادر است خیلی ضعیف گریه کند و اندام­های خود را حرکت دهد. هر چند بچه­هایی که در این مرحله به دنیا می­آیند، فقط حدود ۲ پوند (۱ کیلوگرم) وزن دارند و ممکن است متحمل بیماری­ها و مشکلات بسیار جدی شوند، اما ۸۵ الی ۹۰ درصد آنها به دلیل پیشرفت­هایی که در زمینه مراقبت از نوزادان بیمار و بچه­های نارس حاصل شده، قادر به ادامه حیات خواهند بود.یک ماه بعد، بیضه­های جنین پسر به داخل پوست بیضه نزول می­کنند. بچه اکنون ۳ پوند و ۱۲ اونس (۸۵۰/۱ کیلوگرم) وزن دارد، با مراقبت­های صحیح اکثر این بچه­ها قادر به زنده ماندن هستند.بچه­ای که سر موعد به دنیا آمده، یعنی ۴۰ هفته پس از آخرین پریود مادر، بدن گردتری دارد و چین و چروک­های بدنش در مقایسه با بچه­های زودتر به دنیا آمده، کمتر است. پوست بدن ممکن است هنوز با ورنیکس (لایه پنیری) پوشیده شده باشد. قسمت عمده موهای بدن از بین رفته، اگرچه روی کتف­ها و بازوها، امکان دارد همچنان پوشش ملامی از مو وجود داشته باشد. ناخن­های انگشتان دست و پا هم ممکن است بلندتر از سر انگشت­ها شوند. 

مشکلات احتمالی

اگر به خصوص تا این لحظه هیچ مشکلی نداشته­اید، شانس اینکه سه ماهه سوم هم از نقطه نظر سلامتی برای شما و جنین، دوره بی­حادثه و امن و امانی باشد وجود دارد. اما برخی از جدی­ترین مشکلات حاملگی قطعه در سه ماهه سوم روی می­دهند و از این رو آگاهی از آنها بسیار حایز اهمیت است. 

پره اکلامپسی و اکلامپسی

پره اکلامپسی یکی از خطرناک­ترین عوارض حاملگی است. برخورد صحیح با این عارضه بسیار حیاتی است، در غیر این صورت آسیب جبران ناپذیری بر شما و بچه وارد خواهد آورد. علائم و نشانه­های آن عبارتند از: 

پره اکلامپسی

• فشار خون بالا
• پروتئین بیش از حد در ادرار (پروتئینوری)
• احتباس مایعات که باعث پف کردن دست­ها و صورت، به ویژه اطراف چشم­ها می­شود.
• افزایش وزن ناگهانی و بیش از حد
• درد در قسمت فوقانی سمت راست شکم
• سردرد شدید
• اختلالات بینایی، مثل دیدن پرتوهایی از نور چشمک زن

  

اکلامپسی

• تشنج
• از هوش رفتن

پره اکلامپسی می­تواند به یک بیماری جدی در اواخر حاملگی مبدل شود که درمان آن ضرورت پیدا می­کند. این بیماری در ۶ الی ۸ درصد همه حاملگی­ها مشاهده می­شود و بروز کلی اکلامپسی حدود ۱ در ۱۵۰۰ حاملگی است.به پره اکلامپسی و اکلامپسی اغلب توکسمی حاملگی (مسمومیت حاملگی) هم گفته می­شود، هر چند هیچ کس تاکنون قادر به شناسایی ماده­ای سمی در خون زن باردار که بتواند چنین مشکلاتی را ایجاد کند، نبوده است. از این رو علت این بیماری هنوز نامعلوم است. تنها درمان شناخته شده، زایمان زودرس است. البته با همه این اوصاف پزشکان می­دانند چگونه این دو عارضه را تشخیص داده و زنان در معرض خطر را شناسایی کنند.در صورت وقوع پره اکلامپسی، ممکن است شما از این موضوع با خبر نشوید. در ابتدای امر، ممکن است حالتان کاملا طبیعی باشد، زیرا فشار خون بالا و پروتئین در ادرار، نشانه­ای در فرد ایجاد نمی­کنند. از همین رو، انجام منظم ویزیت­های پیش از زایمان اهمیت بسزایی پیدا می­کند. هر چه پره اکلامپسی شدت می­یابد، علائم و نشانه­های آن هم واضح­تر می­شوند.پره اکلامپسی می­تواند منجر به خونریزی در مغز، کبد یا کلیه­ها گردد و در مواردی هم عاقبت مرگباری را برای مادر و جنین رقم می­زند. مادران نوجوانان، زنان مسن­تر از ۴۰ سال، زنانی که اولین حاملگی را تجربه می­کنند، زنانی با سابقه خون بالا و زنانی که حامل دو جنین هستند، همگی در معرض خطر بالاتری از پره اکلامپسی و اکلامپسی قرار دارند.اگر مبتلا به نوع خفیفی از پره اکلامپسی باشید، پزشک ممکن است استراحت در بستر، و حتی المقدور خوابیدن به پهلوی چپ به منظور برداشتن بار رحم از روی عروق خونی بزرگ را به شما توصیه کند. با این اقدامات احتیاطی جریان خون کلیه­ها روان­تر خواهد شد. گاهی اوقات، این تنها درمان لازم برای پره اکلامپسی است.اگر مشکل شما، جدی­تر از این حرف­ها باشد، ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشید تا برای کنترل فشار خون و پیشگیری از تشنج تحت مداوا قرار گیرید. بهترین درمان برای پره اکلامپسی شدید زایمان بچه است. اگر چیزی به تاریخ زایمان شما نمانده باشد، پزشک ممکن است اقدام به القاء زایمان یا عمل سزارین کند. اگر جنین به اندازه­ای رشد نکرده که بعد از زایمان بتواند زنده بماند، به شرطی که پره اکلامپسی خیلی شدید نباشد، پزشک اقدام به مهار و عقب انداختن زایمان خواهد کرد، البته در این حالت برای خاطر جمع شدن از سلامت شما و جنین، شما را از نزدیک زیر نظر می­گیرد.پس از زایمان، معمولا از شدت نشانه­های پره اکلامپسی کاسته می­شود، اگرچه در برخی از زنان همچنان احتمال وقوع اکلامپسی در ۲۴ ساعت نخست پس از زایمان، و به ندرت، کمی دیرتر وجود دارد. اکلامپسی در مقایسه با گذشته­ها دیگر پدیده شایعی نیست و اگر هم اتفاق بیفتد، پزشک در اسرع وقت اقدام به القاء زایمان با سزارین خواهد کرد. به دلیل بهبود مراقبت­های پیش از زایمان، اکثریت قاطع زنان مبتلا به پره اکلامپسی هیچ­گاه دچار اکلامپسی نمی­شوند. 

خونریزی پیش از زایمان

چنانچه پس از ماه پنجم حاملگی دچار خونریزی شوید، شما دچار خونریزی پیش از زایمان (قبل از تولد) شده­اید. بیماری­های متعددی می­توانند منجر به خونریزی پیش از زایمان در اواسط یا اواخر حاملگی شوند، از جمله: جفت سر راهی، - عارضه­ای که در آن جفت گردن رحم را می­پوشاند – آسیب گردن رحم یا کنده شدن جفت از دیواره رحم.هر گونه خونریزی در خلال حاملگی را فورا با پزشک در میان بگذارید. او در صدد تعیین علت این مشکل برخواهد آمد. در مواردی ممکن است برای انجام معاینات و آزمایش­های ویژه نیاز به بستری شدن شما باشد.اکثر اوقات، خونریزی پیش از زایمان، مختصر است و آسیبی هم به کسی وارد نمی­شود. اما، اگر خونریزی وسیع باشد، می­تواند جان مادر و جنین را تهدید کند. در صورتی که خون زیادی از مادر دفع شده باشد، انتقال خون ضرورت پیدا می­کند و چنانچه خونریزی، تهدیدی برای مادر یا جنین به همراه داشته باشد، زایمان زودرس، چه از راه القاء زایمان یا عمل سزارین اقدامی بجا و موجه است.پارگی زود هنگام کیسه آب پرده­هایی که جنین را فرا گرفته­اند، به طور معمول درست قبل یا حین دردهای زایمانی پاره می­شوند. اگرچه، گهگاه این پرده­ها چند هفته الی چند ماه قبل از تاریخ مقرر برای زایمان پاره می­شوند. اگر متوجه فوران یا نشت دائمی مایع از واژن (مهبل) شدید، احتمالا پرده­های شما پاره شده­اند، موضوعی که در بین مردم به پارگی کیسه آب معروف است.هیچ کس نمی­داند چرا پرده­های جنینی پیش از موعد پاره می­شوند، اگرچه اطلاعات جدید، انگشت اتهام را بیشتر به سمت عفونت، به عنوان علت اصلی این حادثه، دراز می­کنند. در چنین حالتی بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید احتمالا شما بستری می­شوید. برای مشخص کردن تکامل ریه­ها و قابلیت­ آن برای زنده نگاه داشتن نوزاد در صورت زایمان زودرس، از روش آمنیوسنتز یا جمع­آوری مایع واژنی استفاده می­شود.در صورت پارگی زودرس کیسه آب، احتمال زیادی وجود دارد که زایمان در عرض چند روز آتی آغاز شود – که چنانچه در اواسط حاملگی باشید واقعه خطرناکی به شمار می­رود. به علاوه هنگام پاره شدن پرده­ها خطر عفونت وجود دارد.اگر ریه­های بچه شما تکامل یافته باشند، پزشک احتمالا با دارو به القاء زایمان اقدام می­کند. و اگر بچه آن قدر نارس است که امکان زنده ماندن او در بیرون از رحم وجود ندارد. پزشک برای شما دارویی تجویز می­کند تا تکامل ریه­های جنین را تحریک و عضلات رحم را شکل کند تا شانس زایمان زودرس کمتر شود. این اقدام ممکن است موفقیت­آمیز باشد، اما خطر عفونت شدید، همچنان سر جای خود باقی است، از این رو باید از نزدیک تحت مراقبت باشید.شکل ۱۳-۱۵٫ در عارضه­ای موسوم به جفت سر راهی، جفت روی گردن رحم قرار می­گیرد. احتمال خونریزی بدون درد وجود دارد. در چنین حالتی، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. 

جفت سر راهی

در جفت سر راهی، جفت به جای اینکه در قسمت بالای رحم باشد، تقریبا یا کاملا روی گردن رحم را پوشانده است. در اواخر حاملگی، همین طور که رحم آماده دردها و انقباضات زایمانی می­شود، گردن رحم هم بازتر می­گردد و هر مقدار از بافت جفت که نزدیک آن باشد پاره می­شود. نتیجه این مسئله خونریزی است. ممکن است شما در پایان سه ماهه دوم یا بعد از آن خونریزی بدون دردی از واژن (مهبل) داشته باشید. این خونریزی اغلب، اولین بار شب اتفاق می­افتد و معمولا خود به خود هم متوقف می­شود.تقریبا یک مورد از هر ۲۰۰ حاملگی که به بعد از ماه هفتم می­رسند دارای جفت سر راهی هستند. این عارضه در حاملگی­های اول پدیده ناشایعی است و احتمال وقوع آن با هر بار حاملگی افزایش پیدا می­کند. مادرانی که سن بالاتری دارند و آنهایی که سابقه عمل سزارین داشته­اند بیشتر در معرض خطر این عارضه قرار دارند. چنانچه پزشک به وجود جفت سر راهی در شما مشکوک شود، یک سونوگرافی درخواست خواهد کرد. گهگاه برای بررسی دقیق­تر به MRI (ام – آر – آی) یا اصطلاحا تصویر نگاری به روش پژواک مغناطیسی احتیاج است.خونریزی ناشی از جفت سر راهی ممکن است بسیار شدید باشد و جان مادر و جنین را تهدید کند. چنانچه چیزی به تاریخ زایمان شما باقی نمانده، پزشک ممکن است برای پیشگیری از خونریزی بیشتر، از شما بخواهد تن به عمل سزارین بدهید. در صورت شدت خونریزی ممکن است حتی انتقال خون هم ضرورت پیدا کند. پزشک احتمالا به شما استراحت مطلق، و صرف نظر کردن از تماس جنسی و خودداری از معاینات واژن را توصیه خواهد کرد. 

کنده شدن جفت

جدا شدن جفت از دیواره رحم (کنده شدن جفت) پیش از آنکه دردهای زایمانی آغاز شود، می­تواند جریان خون سرشار از اکسیژن به بچه را کاهش داده یا قطع کند. جدا شدن جفت ممکن است ناقص باشد یعنی تنها بخشی از جفت، مثلا یک گوشه آن کنده شود، یا تمام جفت از دیواره رحم جدا گردد.زنان دارای فشار خون بالا در خلال حاملگی – چه با حاملگی ایجاد شده باشد و چه از قبل وجود داشته باشد – بیشتر در معرض خطر کندگی جفت قرار دارند.کنده شدن جفت یکی از علل اصلی مرگ جنین در سه ماهه سوم به شمار می­رود. این عارضه می­تواند مشکلات زیادی را در گردش خون مادر به وجود آورد یا در نتیجه خونریزی شدید منجر به شوک گردد. خوشبختانه، با مراقبت­های دقیق از مادر و جنین و امکان زایمان زودرس در صورت وقوع علائم خطرساز، سرانجام خوشی در انتظار هر دوی آنهاست. 

مرگ داخل رحمی

اکثر مرگ و میرهای جنین، به صورت سقط خود به خودی در نخستین هفته­های حاملگی روی می­دهد. اما گهگاه ممکن است جنین پس از ماه پنجم حاملگی بمیرد.چندین بیماری مسوول مرگ داخل رحمی جنین هستند، از جمله: پره اکلامپسی، اکلامپسی، دیابت مادر، خونریزی پیش از زایمان، تولد دیر هنگام (دیرزایی)، بیماری رسوس (ار – هاش) و ناهنجاری­های مادرزادی شدید. علت بسیاری از مرگ­ها نیز همچنان در پرده­ای از ابهام است.مرگ جنین، معمولا بی سر و صدا اتفاق می­افتد. یک روز ممکن است متوجه شوید جنین دیگر مثل روزهای گذشته حرکت و تکاپو ندارد. چنانچه پزشک قادر به شنیدن صدای قلب بچه نباشد، احتمالا برای خاطر جمع شدن از زنده یا مرده بودن جنین از دستگاه اولتراسوند استفاده خواهد کرد. امکان دارد پزشک برای تشخیص علت مرگ جنین، از روش آمنیوسنتز استفاده کند.دردهای زایمانی، اغلب در عرض ۲ هفته پس از مرگ جنین آغاز می­شوند، هر چند این زمان در اواسط حاملگی ممکن است طولانی­تر باشد. چنانچه دفع جنین خود به خود اتفاق نیفتد، ممکن است برای القاء زایمان به شما داروهایی داده شود. اگر دردهای زایمانی و زایمان، بیش از اندازه به تاخیر بیفتند، خطر ایجاد اختلالات انعقادی و نتیجتا خونریزی­های مرگبار در شما وجود خواهد داشت.در اکثر موارد، دور نمای حاملگی­های بعدی، فرقی با حاملگی اول ندارد. بزرگ­ترین معضل، غم و اندوهی است که هر زن و شوهری تا مدت­ها پس از مرگ بچه با آن دست به گریبانند. 

حاملگی طول کشیده

حاملگی به طور متوسط، از ابتدای آخرین قاعدگی، ۴۰ هفته طول می­کشد. حاملگی طول کشیده (دیرزایی)، به طولانی شدن حاملگی بیش از ۴۲ هفته اطلاق می­شود.دیرزایی هم مانند زایمان زودرس می­تواند خطرساز باشد. بچه­ای که از موعد زایمانش گذشته، برای ادامه حیات تنها به یک جفت در حال فرسایش متکی است که آن هم ممکن است قادر به تامین اکسیژن کافی نباشد. به علاوه بچه ممکن است به رشد خود ادامه دهد که طبیعتا روز به روز بر دشواری زایمان خواهد افزود.گهگاه، ممکن است رشد جنین کاملا متوقف گشته و هیچ تغذیه­ای به او ارایه نگردد. در نتیجه، موارد مرده­زایی در این بچه­ها دو برابر جنین­هایی است که در پی یک حاملگی طبیعی و سر موعد به دنیا می­آیند.چنانچه حاملگی شما تا ۴۲ هفتگی ادامه پیدا کند، پزشک شما به احتمال قوی اقدام به القاء زایمان خواهد کرد، البته مشروط بر اینکه او مطمئن باشد از موعد زایمان بچه گذشته و اشتباهی هم در محاسبه تاریخ آبستنی صورت نگرفته است. اگر بچه خیلی درشت باشد، ممکن است هنگام زایمان طبیعی یا سزارین نیاز به کمک باشد.