نوجوانی پلی است بین بلوغ و بزرگسالی. در این دوره، فرد متحمل رشد جسمی، عاطفی، روانی، اجتماعی و عقلی می شود. از لحاظ سن تقویمی، دوران نوجوانی به ۱۳ تا ۱۹ سالگی اطلاق می شود. از نقطه نظر زیست شناختی، نوجوانی با بلوغ آغاز می شود، یعنی زمانی که تولید مثل جنسی برای اولین بار امکان پذیر می شود.رشد در طول این دوران بیشتر از لحاظ جسمی عینیت پیدا می کند. دختران و پسران نوجوان بلند قدتر و سنگین تر می شوند، شکل بدنشان تغییر می کند و چهره آنها واضح تر و بالغ تر می شود.وسعت تکامل عقلی هم به همین اندازه حایز اهمیت است، زیرا بینش ها و توانایی های جدیدی را برای فهم موضوعات پیچیده تر در اختیار فرد می گذارد. در ضمن، تکامل روانی یک نوجوان به یکپارچه ساختن همۀ این تغییرات در جهت فهم و درک بهتر از خود جسمانی و خود عقلانی کمک می کند.تکامل جسمانی، عقلانی و روانی، اغلب، در سرعت ها و زمان های مختلفی اتفاق می افتند. این تفاوت ها می تواند اضطراب، احساس ناامنی، کشمکش روانی و سایر مشکلات روحی را در پی داشته باشد.در دوران نوجوانی، جنگ پایدار میان والدین و کودک شروع به تغییر می کند. این منازعه، که در دوران شیرخوارگی آغاز می شود، در واقع تنش طبیعی میان وابستگی طفل به پدر و مادر و نیاز او به استقلال بیشتر است.درست به همان شکل که کودکان از بزرگسالان متفاوتند، نوجوانان هم اینگونه هستند. نوجوانان دیگر بچه نیستند امّا هنوز هم بزرگ نشده اند. در نخستین سال های نوجوانی، نوجوانان هویتی را برای خود می سازند که آنها را از بالغین مجزا می کند. برخلاف گروه های سنی کوچک تر، نوجوانان شروع به پذیرش مسئولیت‌های زندگی خود می کنند و از آنها بیشتر از این هم انتظار می رود.برای حصول اطمینان از حفظ و صیانت از یک رابطۀ خوب دو طرفه، برای هر دو نسل- پدر و مادرها و نوجوانان- بسیار حیاتی است که ارتباطاتی تا حد امکان صادقانه و آشکارا با هم داشته باشند.
رشد و تکامل
نوجوانی، سریع ترین دورۀ رشد و تکامل است. البته به جز اولین سال زندگی. رشد به شکلی ناهموار و غیر یکنواخت رخ می دهد- یعنی دوره هایی با تغییرات نسبتاً کند در لابلای جهش های رشد مشاهده می شوند.پاسخ نوجوانان به این تغییرات متفاوت است. برخی احساس ناکامی یا درماندگی می کنند و برخی دیگر از نحوه نمو بدن خود هیجان زده اند. یا همان گروهی که روزی احساس ناکامی می کنند ممکن است چند وقت بعد احساس هیجان و شگفت زدگی داشته باشند.
تغییرات طبیعی رشد
اینکه رشد در سرعت های مختلف اتفاق بیفتد، امری کاملاً طبیعی است. نوجوانان ممکن است از اینکه کوتاه قدترین یا بلند قدترین دانش آموز هستند احساس کم رویی و خجالت بکنند. اگر کودک شما کندتر تا تندتر از معمول رشد می کند، به او بفهمانید که جای هیچ گونه نگرانی نیست. عشق و علاقۀ خود را به او نشان هید و نگرانی های و را نه خیلی دست کم بگیرید نه خیلی بزرگ جلوه دهید تا بچه تسلی خاطر پیدا کند.به طور متوسط، جهش رشد در حدود ۱۰ سالگی در دختران و ۱۲ سالگی در پسران آغاز می شود و حدود ۲ سال بعد از آن، این تغییرات در هر دو جنس به بالاترین سرعت خود می رسد. در اوج جهش رشد، قد، سالی ۳ الی ۴ اینچ (cm10- 5/7) بلندتر می شود. اکثر پسران رشدی سریع تر از دختران دارند. در پایین جهش رشد، قد نهایی فرزندتان به دست می آید. چنانچه رشد کودک شما تا سن ۱۵ سالگی افزایش مشهودی نداشته، با پزشک مشورت کنید.قد، تنها خصیصه جسمی نیست که تغییر می کند. با آغاز جهش رشد، هر دو جنس دختر و پسر چربی روی کپل ها و اطراف شکم تجمع پیدا می کند. در خلال این جهش، بافت عضلانی و استخوانی پسران افزایش می یابد و در دختران هم چربی بیشتری به ویژه روی باسن ها و در پستان ها انباشته می شود. نتیجه آنکه، ۲۵ درصد وزن کلی بدن در دختران و ۱۵ تا ۲۰ درصد آن در پسران را بافت چربی تشکیل می دهد.تا هنگام اولین پریود در دختران یا پایان جهش رشد در پسران، تمایز آشکاری در فرم ظاهری و نمای بیرونی بدن پسر و دختر به وجود می آید. هورمون های جنسی مردانه و زنانه، در کنار خصیصه های خانوادگی، عامل اصلی این تفاوت ها هستند. این هورمون ها مسئول تغیرات ثانویه جنسی، که معمولاً از مشخصات بلوغ هستند، نیز می باشند.
تکامل جنسی
برای شروع بلوغ جنسی، محدودۀ طبیعی وسیعی وجود دارد. دورۀ بلوغ جنسی معمولاً در پسران یکی دو سال دیرتر از دختران آغاز می گردد. تغییرات جنسی در دختران در فاصله ۸ تا ۱۳ سالگی شروع می شود و تغییرات جنسی در پسران، بین ۹ تا ۱۴ سالگی آغاز می گردد. اگر بلوغ، خارج از محدودۀ متداول آغاز شد، چه زودتر و چه دیرتر، حتماً با پزشک مشورت کنید.
