انواع شوک

شوک، عارضه شایع دفع خون از بدن، عفونت، سوختگی، شکستگی بزرگ و بیماری های دیگر می باشد. شوک عارضه ای است که طی آن جریان خون در سرتاسر بدن کاهش می یابد. این مسئله باعث افت فشارخون و در پی آن کاهش اکسیژن رسانی به بافت های بدن می گردد. این کاهش، ممکن است علایم و نشانه های مختلفی ایجاد کند از جمله: رنگ پریدگی و نبض سریع و ضعیف. شوک ممکن است یک واکنش فوری یا تاخیری نسبت به آسیب جسمانی باشد و می تواند جان فرد را تهدید کند.ا

انواع شوک

شوک ها را به سه دسته کلی تقسیم می کنند: هیپوولمیک (کاهش حجم خونی)، قلبی و عروقی

شوک هیپوولمیک (ناشی از کاهش حجم خون)

شوک هیپوولمیک ناشی از خونریزی شدید، آسیب جدی یا دفع آب بدن در پی استفراغ و اسهال مداوم می باشد. واژه هیپوولمیک یعنی حجم خون فرد بسیار پایین است. شوک هیپوولمیک شدید در صورت عدم درمان، در عرض چند دقیقه فرد را به کام مرگ می کشد. 

شوک قلبی

شوک قلبی، هنگامی ایجاد می شود که قلب کار خویش را به خوبی انجام نمی دهد. علل این نوع شوک عبارتند از : حمله قلبی، کندی شدید ضربان قلب یا تندی بیش از حدّ آن. 

شوک عروقی

شوک عروقی، نتیجۀ مستقیم تغییرات عروق خونی است. این نوع شوک، ناشی از برخی عفونت ها یا واکنش های حساسیتی شدید به نیش حشره و زنبور (آنافیلاکسی) است.  

علل شوک

شوک ممکن است به دلایل زیر حادث شود:

از دست دادن خون

دفع بیش از حد خون می تواند منجر به شوک هیپوولمیک گردد، که طی آن حجم خون به زیر مقادیر طبیعی افت می کند. خونریزی ممکن است خارجی باشد، مثلاً در اثر یک بریدگی شدید یا داخلی باشد مثلاً در اثر شکستگی استخوان لگن یا پارگی یکی از اعضاء داخلی، دیگر علل خون که ممکن است باعث شوک شوند، عبارتند از : زخم های گوارشی و خونریزی شدید از مهبل (واژن) 

از دست دادن آب بدن

کاهش مایعات بدن هم می تواند منجر به شوک هیپوولمیک گردد. معمولاً از دست دادن مایعات بدن پدیده واضح و مشهودی است، زیرا شخص، دچار استفراغ ، اسهال یا ادرار بی امان می شود. بیماری هایی که ممکن است باعث دفع مایعات بدن شوند، عبارتند از : عفونت گوارشی (گاستروآنتریت) مصرف بیش از حد قرص های ادرارآور نارسایی غده فوق کلیه. 

ناراحتی های قلبی

برخی از ناراحتی های قلبی مثل حمله قلبی می توانند باعث کاهش گردش خون و به دنبال آن شوک قلبی شوند. خون رسانی به بافت های بدن به دلیل قدرت پمپ کردن ناکافی قلب به زیر سطح طبیعی تنزل پیدا می کند. سلول های بافتی، برای عملکرد طبیعی خود، اکسیژن کافی در دسترس ندارند، که همه این وقایع منجر به شوک می گردد. 

عفونت

چنانچه یک عامل عفونی به شکل فراگیر وارد جریان خون شما شده و به سراسر بدن منتقل شود، می تواند باعث حالتی موسوم به شوک عفونی (شوک سپتیک) ، که از انواع شوک های عروقی است، گردد. بدن شما به مقابله برمی خیزد و باکتری های ناخواسته را نابود می سازد . امّا در این جریان ، باکتری ها هم سموم خطرناکی را از خود آزاد می کنند که باعث آسیب بافتی شده و مانع از گردش خون طبیعی می گردند. 

تشخیص و درمان شوک

پیش از آن که بتوانید فرد دچار شوک را به شکل مؤثر درمان کنید، باید نحوه شناسایی، علایم و نشانه های آن را بدانید. 

تشخیص شوک

علایم ونشانه های زیر نمایان گر وجود شوک در یک شخص بیمار یا مصدوم هستند؛ 

تغییر رنگ پوست

پوست ممکن است و رنگ پریده یا کبود شده و در لمس، سرد و خیس باشد. 

نبض و تنفس سریع

ضربان قلب، ضعیف و تند است و توام با نفس های سریع و کم عمق می باشد. 

چشمان خیره

چشم ها به نظر کم فروغ می آیند و انگار شخص به جایی خیره شده است. ممکن است مردمک ها هم گشاد (متسع) شده باشند یعنی نقطه سیاه چشم بزرگت ر از حد طبیعی می شود. 

بیهوشی، سرگیجه، بی قراری و عطش

شخص ممکن است هوشیاری خود را از دست بدهد. در غیر این صورت احساس ضعف شدید (غش کردن)، سرگیجه، گیجی و منگی یا نگرانی و بی قرارې خواهد کرد. بسیارى از افراد دچار شوک از عطش شکایت دارند. 

درمان شوک

در صورت مشاهده علائم و نشانه های شوک فورا به اورژانس مراجعه کنید یا از اورژانس تقاضای کمک کنید. در مدتی که منتظر رسیدن کمک هستید: 

بیمار را بخوابانید

بیمار را به پشت بخوابانید. به طوری که سرش پایین تر از پاها قرار گیرد. این :وضعیت به حفظ جریان خون مغز کمک می کند و ممکن است باعث برطرف شدن نشانه های غش و ضعف شود. گذاشتن پاها بر روی بالش یا پشتی معمولا ساده ترین راه دستیابی به این وضعیت است. چنانچه شخص دچار آسیبی شده که بالا بردن پاها باعث درد یا تشدید آسیب خواهد شده فرد را در وضعیت طاق باز قرار داده و سعی کنید تا حد امکان اورا حرکت ندهید. 

موقعیت گرم و راحتی برای فرد فراهم سازید.

کراوات، یقه تنگ، کمربند یا هر چیز تنگی را شل یا از تن بیمار خارج کنید. در صورتی که هوا سرد است با یک پتو بپوشانید. اگر کف اتاق یا زمین سرد است یک پتو هم زیر او پهن کنید. و اگر هوا خیلی گرم است در صورت امکان شخص را در سایه یا یک جای خنک ببرید. 

اقدامات لازم برای جلوگیری از خفگی را انجام دهید

اگر بیمار استفراغ می کند یا از دهانش خون می آید او را به پهلو برگردانید این کار می تواند به جلوگیری از خفگی یا فرو دادن استفراغ با خون به داخل ریه ها (اسپیره کردن)  کمک کند

درمان آسیب ها

در صورت وقوع آسیب آن را مداوا کنید. خونریزی را متوقف سازید ناحیه شکسته شده را آتل بندی کنید یا سایر اقدامات مربوط به کمک های اولیه را مدنظر قرار دهید. درد ناشی از شکستگی که آتل بندی و بی حرکت نشده می تواند باعث وخامت شوک گردد. به خصوص هنگام آتل بندی و بی حرکت ساختن آسیب های مربوط به ستون فقرات مراقب باشید حرکت بی مورد مصدوم به آسیب بیشتر نخاع منجر نشود.   شکل۲۱٫ فرد دچار شوک را گرم نگاه دارید. پاهای او را بالاتر از سطح قلب قرار دهید تا جریان خون به مغز او به حداکثر خود برسد.حضور این سموم در جریان خون می تواند طیفی از علایم و نشانه ها را در پی داشته باشد، که عبارتند از: پوست قرمز و برافروخته که در لمس گرم است، تب و لرز، تندی ضربان قلب و نفس های سطحی و کم عمق . این علایم و نشانه ها ، به طور معمول بین ۳۰ دقیقه تا چند ساعت طول می کشند و سپس جای خود را به پوست سرد و خیس، افت فشار خون، عطش بسیار زیاد، نفس های بریده بریده و حتی نارسایی تنفسی می دهند.شوک عفونی بیشتر در سالمندان، بچه های کم سن و سال و افرادی که دچار برخی بیماری های مزمن مثل دیابت (مرض قند) بیماری کبدی و سرطان های خون هستند، اتفاق می افتد.  

واکنش حساسیتی شدید

برخی از افراد نسبت به برخی از مواد حساسیت زا، در مقایسه با بقیه مردم حساسیت بیشتری از خود نشان می دهند و ورود ماده حساسیت زا به بدن آنها می تواند باعث شوک انافیلا شود. این نوع شوک از انواع شوک عروقی است ، و بیشتر در افرادی با سابقه حساسیت رخ می دهد.چنانچه در عرض چند دقیقه پس از نیش زنبور یا گزش حشره یا بعد از خوردن غذایی که احیاناً حاوی ماده حساسیت زاست، نشانه هایی در فرد ایجاد شد، باید به شوک آنافیلاکسی شک کنید. برخی از داروها هم می توانند باعث شوک آنافیلاکسی شوند.

علایم و نشانه های معمول شوک آنافیلاکسی عبارتند از :

• پوستی که در لمس گرم است. پوست ممکن است قرمز و حاوی دانه های لپه ای شکل (کهیر) هم باشد.
• خس خس صدا و مشکل تنفسی
• افزایش سرعت نبض و افت فشارخون
• تهوع، استفراغ و دل پیچه

مرگ ناشی از شوک آنافیلا کسی بیشتر به دلیل مشکل تنفسی شدید است، در واقع ، ورم بافت های حلق می تواند باعث انسداد راه هوایی شود.  

توصیه هایی برای پیشگیری

اگر شما یا یکی از اعضاء خانواده حساسیت شدیدی به زنبور ، حشرات یا برخی از غذاها دارید، همیشه یک جعبه اورژانسی کاملاً مجهز دم دست داشته باشید. این جعبه باید شامل آمپول آدرنالین (آپی نفرین) هم باشد که در صورت وقوع شوک آنافیلاکسی، با سر سوزن های زیرجلدی یا سوزن های خود تزریق تک دوز استفاده می شوند. آدرنالین ، سریعاً راه هایی هوایی متورم را باز کرده و امکان تنفس راحت تری را برای بیمار فراهم می سازد. این نوع جعبه های اورژانسی را می توان با نسخۀ پزشک از داروخانه ها تهیه کرد.