امروز سه شنبه, ۱۳ آذر , ۱۴۰۳

عوارض شیمی درمانی

مقابله با اثرات جانبی

گاهی اوقات، اثرات جانبی درمان ضد سرطان به شکل موقتی از خود سرطان هم آزارنده تر می شوند. پرتو درمانی و شیمی درمانی، هر دو عوارض جانبی شایعی دارند که شامل: خستگی، تهوع، ریزش مو، مشکلات پوستی، مشکلات در حلق و دهان، اسهال و یبوست می باشند.اگرچه دانشمندان گام های بلندی در راستای تعدیل شدت چنین مشکلاتی برداشته اند، از جمله ساخت داروهای ضد تهوع مؤثر، امّا همچنان این احتمال وجود دارد که حین درمان، دچار اثرات جانبی داروهای مصرفی بشوید.بسیاری از افراد به کار کردن یا رفتن به مدرسه ادامه می دهند- هر چند به شکل تقّ و لقّ- و با وجود دریافت درمان ضد سرطان به انجام امور روزمره هم می پردازند.شما می توانید با انجام اقداماتی در طول این دوره، اثرات جانبی داروها را کاهش داده و زندگی راحت تری را برای خود فراهم سازید. 

خستگی

بیماران اغلب در خلال درمان سرطان، بیشتر احساس خستگی می کنند. میزان خستگی ممکن است متغیر باشد- از یک بی حوصلگی خفیف، تا ناتوانی و از رمق افتادگی شدید این خستگی ممکن است حتی تا ماه ها پس از خاتمه درمان هم ادامه پیدا کند.صرف نظر از میزان خستگی، به سادگی از کنار آن نگذرید. سعی کنید شب ها خواب خوبی داشته باشید و در طول روز در صورت نیاز استراحت کنید. برای حفظ توانایی، انجام کارهای سبک مفید است، از کمک دیگران نیز در انجام امور استقبال کنید. تغذیه سالم و مصرف مایعات فراوان هم حائز اهمیت هستند. برای اطلاعات بیشتر در مورد کنترل خستگی به مبحث " تجدید قوا" در همین فصل مراجعه کنید. 

تهوع

داروهای ضد تهوع، در بسیاری از بیماران تحت درمان با داروهای سرطانی، به کاهش یا پیشگیری از تهوع  استفراغ کمک می کنند.برای پیشگیری از تهوع، اقدامات زیر را هم امتحان کنید
  • از غذاهای ملایم مثل نان توست، بیسکوئیت های ترد و آب نبات استفاده کنید.
  • مرتب، مقادیر کمی مایعات رقیق بنوشید.
  • در صورت خشکی دهان با وجود ضایعاتی در دهان از خوردن غذاهای خشک اجتناب کنید.
  • از غذاهای سرد استفاده کنید، زیرا غذاهای داغ معمولاً بوی تندتری دارند.
  • غذاهایی بخورید که مورد علاقه شما هستند.
  • لباس های راحت و گشاد بپوشید.
  • هنگام غذا خوردن، حواستان را با گفتگو، مشاهده فیلم یا یک سرگرمی مورد علاقه پرت کنید.
 

ریزش مو

برخی از داروهای شیمی درمانی و پرتودرمانی در ناحیه سر می توانند باعث ریزش مو (آلوپسی) شوند. موها معمولاً هنگام شستشو یا برس زدن به صورت دسته ای کنده می شوند.در صورتی که ریزش مو از عوارض احتمالی درمان باشد، پزشک حتماً این موضوع را از پیش با شما در میان خواهد گذاشت. اگر از قبل بدانید که احتمال ریزش مو وجود دارد، می توانید پیش از درمان یک کلاه گیس یا توبه برای خود دست و پا کنید به گونه ای که با رنگ و بافت موی شما مطابقت داشته باشد.برخی از افراد ترجیح می دهند دستار یا روسری ببندند. برخی هم موهای خود را پیش از آغاز درمان کوتاه می کنند به گونه ای که فرایند ریزش مو خیلی به چشم نیاید.برای شستن موهای خود از شامپوهای ملایم استفاده کرده و آرام ماساژ دهید و برای مرتب کردن موها از برس های نرم استفاده کنید و هنگام خشک کردن آنها از حرارت زیاد اجتناب کنید. برای محافظت پوست سر در برابر نور خورشید از کرم های ضد آفتاب استفاده کنید. 

مشکلات پوستی

خشکی پوست می تواند عارضه جنبی دیگر پرتودرمانی یا شیمی درمانی باشد. اقدامات زیر می توانند به کاهش عوارض خشکی پوست کمک کنند:
  • از استحمام با آب داغ اجتناب کنید.
  • هنگام استحمام در وان، مقداری روغن حمام به آب اضافه کنید.
  • بیشتر از روزی یکبار استحمام نکنید.
  • مالیدن کرم های مرطوب کننده و لوسین ها، را حتی زمانی که پوستتان هنوز نرم و مرطوب است، فراموش نکنید.
  • از استعمال نرم کنند های پوستی حاوی الکل خودداری کنید.
  

مراکز درمان سرطان

انتخاب پزشک و بیمارستان برای درمان سرطان، می تواند کار پر اضطرابی برای شما باشد. گاهی اوقات، انگار همه چیز به صورت خودکار انجام می شود. پزشک خانواده، شما را به یک متخصص غدد در همان ساختمان یا درمانگاه دیگر ارجاع میدهد. در مواردی گزینه های زیادی پیش روی شما هست. پیش از تصمیم گیری، با پزشک خود یا یک پزشک قابل اعتماد مشورت کنید. این شخص در پیدا کردن یک مرکز سرطان مناسب و ارزیابی امکانات آن به شما کمک خواهد کرد.اگر مراکز پزشکی بزرگ، دارای امکانات درمان سرطان هستند، مشروط بر اینکه سرطان شما، نیازمند اقدامات فوق تخصصی ویژه نباشد امّا، چنانچه شما به درمان پیچیده یا آزمایشگاهی احتیاج داشته باشید یا اگر پزشکان حاضر در بیمارستان محلی تجربه کافی برای درمان سرطان شما را نداشته باشند، بهتر است سری به یک مرکز تخصصی سرطان بزنید.معمولاً، بیمارستان هایی که متعلق به دانشگاه های علوم پزشکی هستند یا تحت پوشش این دانشگاه ها کار می کنند، گزینه های درمانی بیشتری در اختیار شما می گذارند، زیرا این نوع مؤسسات اغلب برجسته ترین متخصصان، محققان و مدرسان را به عنوان اعضاء هیئت علمی و پرسنل خود انتخاب می کنند.بیمارستان های آموزشی- آنهایی که پزشک تربیت می کنند امّا ضرورتاً زیر پوشش دانشگاه های علوم پزشکی نیستند- هم اغلب مراکز خوبی برای درمان سرطان به شمار می روند.بیمارستان های آموزشی و بیمارستان های مرتبط با دانشکده های پزشکی غالباً، به کارآزمایی های بالینی می پردازند که در آن درمان های بالقوه و جدید سرطان را مورد تحقیق و بررسی قرار می دهند. اگر به شما پیشنهاد شد که در یکی از این کارآزمایی ها شرکت کنید، حواستان باشد قبلاً از چنین اقدامی از خطرات و فواید احتمالی آن کاملاً مطلع شوید. هر چند کارآزمایی های بالینی صرفاً جنبۀ آزمایشی دارند، امّا شیوه های مورد تحقیق اغلب شامل شماری از امید بخش ترین درمان ها هستند.موسسۀ ملی سرطان، بیش از ۴۰ مرکز پزشکی را در سرتاسر ایالات متحده به عنوان مراکز تخصصی سرطان تعیین کرده است. این مراکز رهبری تحقیقات و آموزش های مربوط به سرطان را بر عهده داشته و به کمک دانشمندان و پزشکان رشته های مختلف برنامه هایی را در این زمینه ارائه می دهد. مراکز جامع یا تخصصی سرطان، عموماً گسترده ترین درمان های ضد سرطان موجود در ایالات متحده را ارایه می دهند. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این مراکز، به مؤسسه ملی سرطان در بخش منابع و مآخذ مراجعه کنید. 

اختلالات دهان و حلق

حفظ بهداشت دهان حین درمان سرطان بسیار حائز اهمیت است. زیرا امکان وقوع بیماری لثه، ضایعات دهان و خشکی دهان در پی شیمی درمانی وجود دارد. پرتو درمانی در ناحیه قفسه سینه یا حلق هم می تواند باعث آغ زدن، سرفه یا اشکال در بلع شود. رعایت نکات زیر را مدنظر قرار دهید:
  • بعد از هر بار غذا خوردن دندان ها و لثه های خود را مسواک بزنید.
  • از مسواک های نرم استفاده کنید و خیلی محکم نکشید.
  • دهانتان را مرتب با آب نمک گرم بشویی.
  • از دهان شویه های الکلی اجتناب کنید.
  • از غذاهای نرم مثل بستنی، سیب زمینی آب پز (له شده)، ماست یا ماکارونی و پنیر استفاده کنید.
  • لب های خود را با کرم لب یا روغن وازلین، نرم و مرطوب نگه دارید.
  • از غذاهای پر ادویه و ترش مثل گوجه فرنگی و مرکّبات پرهیز کنید.
  • همیشه یک بطری آب در کنارتان باشد و در طول روز از آن بنوشید.
 

اسهال

درمان سرطان ممکن است سلول های پوشش روده های شما را دچار اختلال کرده و منجر به اسهال گردد. رعایت نکات زیر به کنترل اجابت مزاج کمک می کند:
  • مقادیر فراوانی مایعات رقیق و ملایم مثل آب، آب جوی زنجبیلی، سوپ رقیق، چای کم رنگ یا نوشابه های ورزشی بنوشید. اسهال می تواند باعث دفع بیش از حد آب بدن شود.
  • به جای سه وعده حجیم و سنگین، سعی کنید در چندین وعده مختصر، غذا بخورید.
  • از غذاهای کم فیبر مثل برنج سفید (شالیکوب شده)، ماکارونی یا مرغ استفاده کنید.
  • از غذاهای سرشار از پتاسیم استفاده کنید. پتاسیم نوعی ماده مغذی حیاتی است که از طریق اسهال دفع می شود. غذاهای غنی از پتاسیم عبارتند از: موز، پرتقال، سیب زمینی، و زردآلو.
  • از نوشیدنی های الکلی یا کافئین دار، شیرینی، فرآورده های لبنی و غذاهای بسیار داغ یا سرد پرهیز کنید، زیرا این غذا باعث بدتر شدن اسهال می گردند. اگر اسهال شما بیش از ۲۴ ساعت طول کشیده، یا چنانچه با درد دل یا دل پیچه همراه است، با پزشک خود تماس بگیرید.
 

یبوست

برخی از داروها، ضعف جسمانی، عدم فعالیت یا رژیم کم فیبر و کم مایع همگی می توانند باعث یبوست شوند. چنانچه بیش از یکی دو روز دچار یبوست شدید، پزشک ممکن است برایتان یک داروی ملین یا مسهل تجویز کند. اقدامات زیر را هم مدنظر قرار دهید:
  • مقدار غذاهای پرفیبر مثل نان های سبوس دار، میوه ها و سبزی خام را در رژیم غذایی افزایش دهید.
  • مایعات فراوان بنوشید.
  • هر روز مدت زمانی را به ورزش سبک اختصاص دهید.
  • از مصرف غذایی که بیشتر باعث یبوست می شوند، مثل شکلات، پنیر و تخم مرغ پرهیز کنید.

اشتها و تغییرات وزن

اگر رژیم غذایی متعادل دارید، احتمال اینکه بتوانید اثرات جانبی شیمی درمانی، تشعشع و جراحی را تحمل کنید، بیشتر خواهد بود. تغذیه مناسب، همچنین باعث بهبود عملکرد ایمنی و احساس سلامتی و شادابی در شما می شود.مسائل دشوار و رایجی که غالباً با سرطان در ارتباط هستند، عبارتند از: کاهش وزن و سوء تغذیه. عوامل زیادی ممکن است در کاهش وزن دخیل باشند. سرطان یا درمان آن می تواند باعث کاهش اشتها یا دریافت غذا گشته یا در فرآیند مصرف، هضم و جذب غذا اختلال ایجاد می کند. به علاوه، بسیاری از افراد حتی بیش از آنکه سرطان تشخیص داده شود، دچار تغییراتی در اشتها و وزن می گردند.پرتودرمانی، شیمی درمانی یا جراحی هم ممکن است باعث علایم و نشانه هایی شوند- مثل تهوع، تغییراتی در حس چشایی یا بویایی، دهان درد، اسهال، بی اشتهایی یا مشکل بلع- که احتمال ظهور مشکلات تغذیه ای را افزایش می دهند. 

درمان های تکمیلی و جایگزین

با تشخیص سرطان، بسیاری از افراد در پی درمان هایی فراتر از اقدامات استاندارد برای مبارزه با سرطان یا مقابله با عوارض جانبی آن می روند. هر چند برخی از درمان های غیرمرسوم ممکن است سودمند واقع شوند، امّا برخی هم ممکن است مضرّ باشند. به ویژه اگر به جای درمان های اثبات شده مورد استفاده قرار گیرند.

تکمیل بهای استاندارد

از درمان های تکمیلی و فرعی، اکثراً توأم با درمان های استاندارد استفاده می شود. این درمان ها، باعث علاج سرطان نمی شوند، امّا می توانند با کاهش فشار عصبی، تخفیف اثرات جانبی درمان و بهبود سلامت عمومی زندگی بهتر و راحت تری را برای شما فراهم سازند. به علاوه از آنجایی که اکثر شیوه های درمانی تکمیلی یا فرعی توس خود شما هم قابل اجرا هستند، می توانند در شما نوعی احساس کنترل داشتن بر اوضاع را ایجاد کنند. انواع درمان های تکمیلی که می توان در کنار درمان اصلی سرطان به کار برد، بسیار متعدد و متنوع هستند.:
  • مدیتیشن (تمرکز فکر)
  • طب سوزنی یا طب فشاری
  • ماساژ درمانی
  • موسیقی درمانی، حرکت درمانی و هنر درمانی
  • دعا و نیایش سایر اعمال روحانی
  • یوگا
  • تایی چی
  • خواب مصنوعی
برای بهبود حس سلامتی، لازم نیست حتماً در یک برنامۀ سازمان یافته ثبت نام کنید. اختصاص دادن زمانی برای آرامش و شل مردن عضلات و لذت بردن از چیزهای به نظر پیش پا افتاده در زندگی، به خودی خود یک درمان تکمیلی به حساب می آید. 

به جای مراقبت های استاندارد

برخی از افراد درمان های تکمیلی و فرعی را تلاشی در جهت جایگزین ساختن درمان استاندارد ضد سرطان تعبیر و تفسیر می کنند، امّا امنیت و تأثیر این گونه درمان های فرعی اغلب به اثبات نرسیده و حتی بعضی از آنها ممکن است مضر هم باشند. موسسه ملی سرطان، بخشی را به مطالعه بر روی تأثیر درمان های فرعی اختصاص داده است. برخی از پرطرفدارترین درمان های فرعی، مواردی مثل دوزهای بالای ویتامین سی، لیتریل، تنقیه قهوه و اُزُن درمانی را هم در خود گنجانده اند. مکمل های گیاهی که بسیاری از مردم گمان می کنند "صد در صد طبیعی" هستند، مانند غذا و دارو، دارای سازمان نظارتی درست و حسابی نمی باشند و از این رو بعید نیست که حاوی مقادیر زیادی ترکیبات آلوده کننده مضر باشند.یک قاعده کلی در مورد درمان های تکمیلی و فرعی این است که قبل از استفاده از چنین درمان هایی با پزشک خود مشورت کنید و از هر گونه درمانی که به شما وعده وعیدهایی در مورد علاج سرطان می دهد، شما را به کنار گذاشتن درمان های استاندارد و مرسوم ترغیب می کند یا شما را ملزم به سفر به شکوری دیگر می کند جداً خودداری کنید برای اطلاعات بیشتر به فصل ۴۳ "طب تکمیلی و فرعی" مراجعه کنید.اگر شما یکی از این افراد هستید، می توانید با رعایت چند نکته پیش پا افتاده امّا سازنده، اشتهای خود را در خلال درمان سرطان بیهوده بخشیده و از کاهش وزن جلوگیری کنید (به محبت "تغذیه بهتر" در همین فصل مراجعه شود). روش های تغذیه ای مثل تغذیه با لوله، تغذیه وریدی یا مکمل های خوراکی هم می توانند به بیماران سرطانی- حتی آنهایی که دچار مشکلات تغذیه ای پیچیده هستند- در دریافت تغذیه کافی کمک کنند. دارویی به نام مِجِسترول (میجیِس)[۱]، که به صورت قرص یا شربت در چند دوز منقسم در طول شبانه روز تجویز می شود، در کارآزمایی های بالینی نشان داده است که باعث افزایش زن در افراد مبتلا به سرطان می گردد.مطالعات بالینی هم حکایت از آن دارد که یک تغذیه مناسب می تواند شانس موفقیت درمان و تحمل اثرات جانبی آن توسط بیمار سرطانی را افزایش دهد. امّا هیچ نوع مدرک مستدلّی در دست نیست که ثابت کند مقادیر کم یا بیش از حدّ یک ماده مغذی تأثیر مفیدی در درمان سرطان داشته باشد. پزشک یا کارشناس تغذیه شما را در گرفتن یک رژیم سالم راهنمایی خواهد کرد. 

درد

سرطان همیشه با درد همراه نیست. بیش از نیمی از افراد مبتلا به سرطان درد قابل توجهی پیدا نمی کنند. برخی از افراد، امّا، دچار دردهای شدیدی می گردند. به طور کلی، هر چه سرطان پیشرفته تر باشد، احتمال بروز دوره هایی با درد شدید هم بیشتر است.  

علل

درد سرطان ممکن است فراگیر، مبهم، تیز، دایم، متناوب، خفیف، متوسط یا شدید باشد. این درد ممکن است در نتیجۀ تخریب بافت های سالم اطراف تومور اولیه یا دیگر نواحی بدن که سرطان به آنجا دست اندازی کرده، ایجاد شود. یا می تواند حاصل فشار غده سرطانی در حال رشد بر روی اعصاب، استخوان ها یا دیگر اعضاء بدن باشد.درمان سرطان، از دیگر علل درد است. مثلاً جراحی می تواند دردناک باشد. پرتودرمانی می تواند منجر به واکنش های پوستی یا جوشگاه هایی بر روی پوست گردد که دردناک هستند. شیمی درمانی هم ممکن است با عوارض جانبی بالقوه دردناکی به دلیل ضایعات دهان، اسهال یا آسیب عصبی همراه باشد. واکنش های عاطفی فرد به سرطان، مثل اضطراب، افسردگی یا احساس ناامیدی نیز می توانند باعث وخیم تر به نظر آمدن درد شوند. 

درمان

به طرق مختلفی می توان درد را ساکت کرد. با تلفیق داروهای مسکن و دیگر اشکال درمان، اکثر بیماران سرطانی دیگر مجبور به تحمل درد شدید نخواهند بود. یکی از ارکان درمان سرطان، تخفیف درد همراه با به حداقل رساندن اثرات جانبی تا حد امکان می باشد. 

درمان های سرطان

مطلوب ترین شیوه در درمان درد سرطانی، برداشتن منبع درد از طریق جراحی، شیمی درمانی یا پرتودرمانی است. 

داروها

داروهای مسکن، دیگر گزینۀ رفع درد هستند. از داروهای بسیاری برای رفع دردهای سرطانی استفاده می شود، امّا اکثر آنها را به دو گروه عمده تقسیم می کنند: ترکیبات مخدره و غیرمخدره.
  • ترکیبات غیرمخدّره. این گروه شامل استامینوفن و داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) می باشند. NSAIDها در مواقعی که التهاب باعث درد شده نیز مفید واقع می شوند. داروهای ضد افسردگی و ضد تشنج و استروئیدی ها از دیگر ترکیبات غیرمخدره ای هستند که می توانند به کنترل دردهای سرطانی کمک کنند.
  • ترکیبات مخدّره. مواد مخدر مثل مورفین کدئین و مشتقات آن، مسکن های قوی تری هستند که غالباً در دردهای متوسط یا شدید تجویز می شوند. افراد مبتلا به سرطان اغلب از این مسئله نگران هستند که مبادا، مصرف ترکیبات مخدّره منجر به اعتیاد آنها شود. این درست است که مصرف مواد مخدر برای مقاصدی غیر از تسکین درد، مثلاً نشئه شدن، می تواند باعث اعتیاد فرد شود. امّا چنانچه فقط برای ساکت کردن درد و زیرنظر پزشک مورد استفاده قرار گیرند، در اکثر موارد اعتیادی را در پی نخواهند داشت. اگر برای تسکین یک درد شدید برای مدتی طولانی به مواد مخدر احتیاج باشد، باز هم باید این حقیقت را پذیرفت که راحتی و آسایشی که در نتیجه مصرف آن حاصل می شود خیلی بیش از آن است که بخواهیم نگران خطر احتمالی اعتیاد باشیم.
یکی از اثرات جانبی شایع مخدّرها یبوست است. که با اقدامات صحیح توصیه شده از سوی پزشک قابل درمان است. سایر اثرات جانبی ممکن است شامل: اختلال حواس، ضعف، بی حالی شدید و خواب آلودگی باشند. این اثرات معمولاً با شروع درمان ضد درد ایجاد می شوند، ولی وقتی سطح خونی داروها به میزان ثابتی رسید، این اثرات هم عموماً از بین می روند.گهگاه از داروهای روان گردان (آرام بخش های قوی) به همراه مسکن ها استفاده می شود. داروهای روان گردان باعث تسکین درد نمی شوند، امّا می توانند به تحمل این ناراحتی کمک کرده و به عنوان بخشی متمّم در درمان سرطان مورد استفاده قرار گیرند. روان گردان ها یا دوزهای بالای مواد مخدر می توانند باعث اختلال حواس یا هذیان گردند. این مسئله ممکن است باعث محدودیت مصرف آنها در برخی از موارد شود، امّا چنین اثرات جانبی معمولاً با یک دوزبندی مناسب و ثابت برطرف می شوند.اکثر داروهای ضد درد را می توان به شکل خوراکی مصرف کرد، و از همین رو استفاده از آنها ساده تر است. برخی هم به شکل تزریقی یا داخل وریدی مورد استفاده قرار می گیرند، که در این روش مقدار معینی از دارو را با جریانی کنترل شده از طریق ورید بازو وارد جریان خون می کنند. برخی از مسکن ها به شکل چسب در بازار موجودند. این نوع مسکن ها چسبی برای برخی از بیماران سرطانی راحت تر و مؤثرتر بوده و فرد را از شر تزریق های مکرر یا خوردن قرص های زیاد خلاص می کنند. 

سایر درمان ها

به جز دارو، دیگر گزینه های درمان درد عبارتند از:بلوک عصبی. در این روش، مسیرهای عصبی که حس درد را به مغز منتقل می کنند، مسدود می شوند. این کار یا با تزریق موادی به داخل یا اطراف رشت۹ه های عصبی و یا از طریق جراحی انجام می شود. بلوک عصبی خاطراتی را نیز به همراه دارد، امّا در افرادی که قادر به تحمل اثرات جانبی داروهای مسکن نیستند، این روش بسیار مفید است. از بلوک عصبی، بیشتر در سرطان لوزالمعده و برخی از دیگر انواع سرطان استفاده می شود.رفتار درمانی. از این نوع درمان بیشتر در کنار سایر درمان های تسکین درد استفاده می شود. این کار به کاهش اضطراب کمک کرده و می تواند در شما نوعی اعتماد به نفس برای مقابله با درد ایجاد کند. انواع رفتاردرمانی شامل: خواب مصنوعی، بایوفیدبک (پس خوراند زیستی)، ورزش های شل کنندۀ عضلات و ماساژ عضلانی می باشند.  

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *