بیشتر مراقبت‌های پزشکی که یک نوزاد دریافت میکند به هدف پیشگیری از بیماری هستند. در مواردی، باکتریهای موجود در کانال زایمان باعث عفونت چشمی شدیدی در نوزاد میشوند. بنابراین، بلافاصله پس از تولد، در چشم همه نوزادان قطره آنتی بیوتیک چانده میشود.معمولاً یک دوز ویتامین K هم پس از تولد به منظور پیشگیری از بیماریهای خونریزی دهنده احتمالی ارائه میشود. بچه‌ها ممکن است یک دوز واکسن هپاتیت B هم دریافت کنند، که یا در بخش نوزادان تزریق میشود یا بعدا طبق جدول واکسیناسیون دوران کودک. هدف از تزریق این واکسن، محافظت نوزاد در برابر هر گونه تماس احتمالى با هپاتیت B است. این بیماری، نوعی عفونت ویروسی است که کبد را درگیر میکند، چند روز پس از تولد، آزمایشی‌های غربالگری روتین برای ردیابی اختلالات مادرزادی انجام میشود. کار عاقلانه‌ایی است اگر تا مدتی پس از ترخیص از بیمارستان محدودیت‌هایی برای افراد علاقه‌مند به دیدار فرزندتان اعمال کنید.به خصوص از ازدحام افراد در اتاق اجتناب کنید. به خاطر داشته باشید که سرماخوردگی با دیگر بیماریهایی که ممکن است برای یک بچه بزرگ‌تر، جزئی قلمداد شوند، در چند ماه اول حیات سلامت شیرخوار شما را با خطرات جدی روبر می‌سازند.همه شیرخواران باید به طور منظم توسط یک پزشک معاینه شوند. پیش از اینکه از بیمارستان ترخیص شوید، پزشک اطفال راجع به این جدول زمانی با شما صحبت خواهد کرد. اولین ویزیت معمولاً در عرض ۲ هفته پس از تولد صورت میگیرد. و برخی از متخصصان طب اطفال و پزشکان خانواده توصیه میکنند در سال اول هر ماه این ویزیت‌ها انجام شود. بقیه هم ترجیح میدهند بچه را هر ۲ ماه یکبار ویزیت کنند تا هم رشد و نمو بچه را تحت نظر بگیرند و هم واکسن‌های لازم را ارائه دهند. البته مشروط بر اینکه در این فواصل بچه مشکلی نداشته و به قول معروف همه چیز روبراه باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه واکسیناسیون دوران کودکی به فصل ۱ "ایمن سازی" مراجعه کنید.قند خون پایین (هیپوگلیسمی) در برخی از کودکانی رخ میدهد که بدنشان هنوز قادر به تنظیم سطح قند خون نیست. خطر هیپوگلیسمی در نوزادانی که مادر دیابتی دارند بیشتر است، زیرا سطح انسولین خون این نوزادان در هنگام تولد بسیار بالا است.علائم و نشانه‌های این اختلال عبارتند از: لرزش ظریف اندامها، ضعف و بی‌حالی شدید، عضلات کم قوّه و مشکلاتی در شیر خوردن، علائم ناشایع این اختلال عبارتند از:مشکلات تنفسی یا تشنج، بسیار محل نگرانی است. زیرا تشنج ناشی از قند خون پایین احتمال عوارض پایدار عصبی با رشد جسمانی را افزایش میدهد.قند خون نوزاد را معمولاً در چند ساعت اولیه زندگی اندازه‌گیری میکنند تا مطمئن شوند سطح آن در محدوده طبیعی است. تغذیه نوزادان با شیر مادر، شیر خشک یا آب قند معمولاً در بازگشت سطوح پایین قند خون به حد طبیعی کمک میکند.
شنوایی
ناشنوایی شدید در هر دو گوش، تقریباً در ۱ الی ۳ مورد از هر ۱۰۰۰ نوزاد ملاحظه میشود. کودکان در معرض خطر ناشنوایی عبارتند از: آنهایی که مبتلا به عفونت‌های مادرزادی سرخجه (سرخک آلمانی) سیتومگالوویروس، سیفلیس و هرپس هستند، دچار آسیب‌هایی در ناحیه سر و گزدن، زردی شدید، و سابقه خانوادگی ناشنوایی در دوران بچگی هستند و نیز آنهایی که نارس به دنیا آمده‌اند.ناشنوایی مشکلی است که ممکن است در ابتدا مشخص نباشد و حتی ممکن است ۲۴ الی ۳۶ ماهگی، یعنی زمانی که پدر و مادر نگران، متوجه میشوند که فرزندشان مثل سایر بچه زبان باز نمی‌کند، تشخیص داده نشود. از این روی همه نوزادان از جمله، نوزادان سالم بایستی تحت آزمایش‌های شنوایی سنجی قرار گیرند. در بسیاری از بیمارستان‌ها، شنوایی سنجی هنگامی که بچه هنوز در بخش نوزادان است صورت میگیرد.یکی از آزمایش‌های غیرتهاجمی ساده، OAE (ارسال امواج اتوآکوستیک) نام دارد. در این آزمون امواج صوتی تولید شده در گوش داخلی (کوکله‌آیا حلزون شنوایی) در پاسخ به صداهای تق‌تقی یا افزایش‌های ناگهانی تون صدا اندازه‌گیری میشوند. این امواج ثبت شده و توسط رایانه تجزیه و تحلیل میشوند و در پایان متخصص شنوایی‌سنجی (اودیولوژیست) این نتایج را تفسیر میکند.ولی، هیچ یک از آزمون‌های روتین قادر نیستند ناشنوایی اندک یا جزئی را که با رشد و نمو بچه پیشرفت میکند، تشخیص دهند. اگر ظن به ناشنوایی وجود دارد باید بچه شما یک آزمون شنوایی سنجی دیگر بین ماه‌های ۳ تا ۶ ماهگی داشته باشد.برخی از اشکال ناشنوایی قابل اصلاح هستند. مثلاً وقتی ناشنوایی به دلیل عفونت گوش باشد، آنتی بیوتیک عفونت را درمان میکند به گونه‌ای که گوش عملکرد طبیعی خود را باز می‌یابد. با جراحی هم شاید بتوان ناهنجاریهای مادرزادی گوشی را اصلاح کرد.
چهار نوع ناشنوایی موجود در اطفال عبارتند از:
ناشنوایی هدایتی
ناشنوایی هدایتی حاصل ناتوانی گوش خارجی در دریافت صدا یا انتقال آن از اینجا به گوش داخلی است.شایع ترین علل آن عبارتند از: ناهنجاریهای مادرزادی گوش و عفونت‌های گوش. این مشکلات اغلب با انتی بیوتیک یا جراحی قابل درمان هستند.
ناشنوایی حسی - عصبی
ناشنوایی عصبی حاصل ناهنجاری‌هایی در سلول‌های موئین گوشی داخلی یا عصب شنوایی است. بیش از ۵۰ درصد ناشنوایی‌های حسی - عصبی، ارثی هستند، اما علل دیگر آن عبارتند از: زردی شدید، عفونت داخل رحمی و داروها. این نوع ناشنوایی معمولاً دائمی است.
ناشنوایی مرکب
ناشنوایی مرکب زمانی به وجود می‌آید که یک کودک هر دو نوع مشکل هدایتی و حسی - عصبی را داشته باشد. این نوع کری ممکن است خیلی شدید باشد. دارو یا جراحی شاید تنها بتوانند بخشی از شنوایی کودک را به او بازگردانند.
اختلالات شنوایی مرکزی
اختلالات شنوایی مرکزی در نتیجه مشکلی در سیستم عصبی مرکزی، یعنی ارتباط عصبی گوشی با مغز به وجود می‌آیند. کودکان مبتلا به این تنوع اختلالات، صدا را تنها به صورت اصوات درهم و برهم می‌شنود.
شخصیت، رفتار و تکامل
نوزاد شما یک انسان منحصر به فرد است. به عبارتی از یک بچه سالم تا دیگری از زمین تا آسمان تفاوت وجود دارد. بخشی از شگفتی پدر و مادر بودن این است که تغییرات تکامل، و رفتارهای فرزند خود را هنگام شکل گیری شخصیت وی، زیر نظر بگیرید، بشناسید و تقویت کنید.
آیا بچه شما خوب می‌بینند؟
برخی از بچه‌ها با بینایی ناقص یا کاملاً نابینا به دنیا می‌آیند. علی شایع نقص بینایی عبارتنداز: ناهنجاریهای مغزی، آسیب چشمها به دلیل عفونت، آسیب هنگام تولد، کمبود شدید اکسیژن (هیپوکسی) و بیماریهای ژنتیکی که چشم یا اعصاب چشمی مرتیط با مرکز بینایی در مغز را تحت تأثیر قرار میدهند.هرچند بخش مهمی از معاینه اولیه هر نوزادی بررسی هرگونه نقص بینایی است، اما زیاد پیش می‌آید مواردی که این نقص‌ها در طول ماه‌های اول شیر خوارگی تشخیص داده نشوند و اغلب این مشکلات بعدها توسط خود والدین کشف میشوند. آنها متوجه میشوند که بچه به شکل غیرمعمولی دست و پا چلفتی است.برای اینکه بفهمید آیا بینایی بچه شما سالم و در محدوده طبیعی است یا نه، میتوانید چند علامت مرتبط با تکامل بینایی را در وی مدنظر قرار دهید. وقتی بچه شما به سن ۴ تا ۶ هفتگی میرسد، آزمون زیر را بر روی او انجام دهید: صورت خود را در فاصله ۲۰ اینچی (۵۰ سانتی متری) بچه بیاورید، با این کار باید خنده بر لب کودکتان نقش ببندد، وقتی کودک ۳ ماهه شد، بایستی بتواند یک اسباب بازی را مقابل صورتش تکان میخورد با چشمانش دنبال کند، در ضمن باید تلاش کند خود را به اسباب بازی یا جغجغه برساند. یک بچه در این سن میتواند اشیایی را در فاصله حداقل چند پایی (چندوجهی) بیایند.هنگامی که کودک شما ۴ ماهه میشود قابلیتهای بینایی او - قدرت افتراق رنگها، منطبق کردن خود با فواصل مختلف، دیدن یک تصویر به جای دوتا، درک عمق، و خو گرفتن با تصاویر متحرک - تقریباً به اندازه یک فرد بالغ هستند. چنانچه گمان می‌کنید تکامل بینایی فرزندتان به کندی صورت میگیرد، با پزشک او مشورت کنید.
رفلکسها و پاسخها
حرکات نوزاد شما را یک سری رفلکس یا واکنش عصبی کنترل میکند. مثلا با انگشت خود روی گونه او بکشید، خواهید دید که بچه سرش را به سمت انگشت شما برمی گرداند و شروع به مکیدن آن میکند. اگر شی نوک، تیزی راکف پای او بکشید، زانو و پا خم میشوند. یا یک صدای ناگهانی از خودتان در بیاورید خواهید دید که بچه یکه میخورد.بچه‌‌های سالم دارای رفلکس‌هایی قابل پیش‌بینی هستند و با ارادی شدن کنترل عملکردهای عصبی این رفلکسها به ترتیبی قابل پیش‌بینی از بین خواهند رفت.فقدان رفلکسها و پاسخها در نوزادان حکایت از یک مشکل عصبی دارد. بخشی از معاینات بیمارستانی نوزاد شما اختصاص به معاینه رفلکس‌های متنوع و پاسخهای آنها دارد.رفلکسها و پاسخهای موجود در نوزادان در هنگام تولد عبارتند از:
رفلکس از جا پریدن
رفلکس از جا پریدن (رفلکس مورو) یکی از شایعترین و جالب ترین پاسخهای نوزادان است. این اتفاق زمانی میافتد که بچه صدای بلندی را می‌شنود، تغییر وضعیت ناگهانی داشته باشد یا تکان سختی به او داده شود.رفلکس مورو باعث میشود بچه انحنایی درستون فقرات خود ایجاد کرده سرش را عقب بکشد. همزمان دستها و پاهایش را به خارج پرت میکند و فوراً آنها را دوباره به سمت بدن جمع میکند، نوزاد گریه میکند، بعد از جا می‌پرد و دوباره به خاطر همین از جا پریدن گریه میکند. رفلکس مورو تا ماه سوم زندگی به تدریج از بین میرود.
رفلکس چنگ
انگشت کشیدن بر بدن نوزاد، پاسخهای متعددی را در پی دارد. مثلا اگر کف دستش را انگشت بکشید، نوزاد انگشت شما را محکم میگیرد (رفلکس کف دست) و اگر همین کار را در کف پا انجام دهید، خواهید دید که انگشتانش را به سمت پایین می‌برد، گویی می‌خواهد انگشت شما را بگیرد (رفلکس کف پا). رفلکس کف دست در حدود ماه ششم از بین میرود و رفلکس کف پا تا ۱۰ ماهگی ادامه می‌یابد.
رفلکس‌های دهان گردی و مک زدن
این دورفلکس از مهم‌ترین رفلکس‌های نوزادان هستند. با نوازش دادن گونه یا لب‌های نوزاد، رفلکس دهان گردی یا روتینگ اتفاقی میافتد، یعنی نوزاد به سمت شی نوازش دهنده غلتیده و در پی نوک پستان میگردد، و رفلکس مک زدن هم با قرار دادن پستان در دهان نوزاد آغاز میشود.این دورفلکس معمولاً در حدود ۴ ماهگی ضعیف میشوند، اگرچه تا ۷ ماهگی هم در حالت خواب دیده میشوند.
رفلکس گردن
رفلکس تونیک گردن وقتی دیده میشود که بچه به پشت قرار گرفته و سرش به یک طرف چرخیده است. طفل انحنایی در بدن در سمت مخالف صورت ایجاد میکند. دستی که در طرف صورت قرار دارد، دراز میکند و دست دیگر را جمع میکند و پاها را هم بالا می‌کشد. این رفلکس در بچه ۲ ماهه واضح تر است و معمولاً تا ۶ ماهگی از بین میرود.
پاسخ خوگیری
این حالت در پاسخ به تغییر محیط ایجاد میگردد. او مثلا، بچه چیز جدیدی ببیند یا بشنود، هوشیارتر شده و حرکاتش کمتر میشود، ممکن است سرش را به سمت محرک برگرداند و ضربان قلبش تندتر شود. اگر بچه با یک محرک آشنا، سازگاری پیدا کند، ضربان قلبش هم کندتر میشود.
رفلکس گگ و چشم برهم زدن
یک کودک شیرخوار به دلیل پاسخها و رفلکس‌های متعددی که در بدنش وجود دارد قادر است از خودش محافظت کند. به دلیل وجود رفلکس پرقدرت گگ، نوزاد شما قادر است مخاط را به بیرون تف کرده و به این طریق راه‌های تنفسی‌اش را تمیز کند. رفلکس پر قدرت چشم بر هم زدن، چشم نوزاد را از نور قوی محافظت میکنند. چنانچه قسمتی از بدن نوزاد در معرض هوای سرد قرار گیرد. کل بدن او دما را تغییر میدهد، رنگ پوستش لکه لکه میشود، اندامها نزدیک بدن جمع میشوند تا سطح مواجه با هوای سرد را کاهش دهند، و شروع به لرزیدن و گریه کردن میکند که تلاشی است برای گرم نگه داشتن بدن.با اینکه رفلکسها به مرور از بین می‌روند - اکثر آنها در همان سال اول زندگی - امّا به نظر میرسد فواید آنها فراتر از یک دوره کوتاه باشند. مطالعات نشان میدهند که مغز نوزاد شما اطلاعاتی را در زمینه همین رفلکس‌های زود هنگام، در خود ذخیره و نگهداری میکند.
رفتار
الگوهای خوابیدن، گریه کردن و غذاخوردن در بچه شما رفتار او را تعیین میکنند. مراقبت از بچه‌ای که راحت میخوابد، خیلی کم گریه میکند و به شکل قابل پیش‌بینی غذا میخورد ساده‌تر خواهد بود. امّا بچه زودرنج و نق نقو که نامنظم غذا میخورد و کم میخوابد به توجه بیشتری احتیاج دارد. رفتار طبیعی کودک الگوهای وسیعی را در بر میگیرد.رفتار کودک، بر نحوه عملکرد شما هم تاثیر خواهد گذاشت. در ابتدا یک نوزاد عمدتاً به نیازهای فوری جسمانی اش پاسخ میدهد. ولی نیازهای عاطفی یک نوزاد هم به همان اندازه حائز اهمیت است. نوزادان احتیاج به نوازش کردن و بغل کردن دارند. آنها به شنیدن صدا و دیدن لبخند شما نیاز دارند.
