در اکثر کودکان، تکامل مهارت های حرکتی، به آرامی پیش می رود، هر چند، در مواردی ممکن است بچه ای از هم سن و سالان خود عقب بیفتد.تکامل حرکتی یا سایکوموتور شامل مراحل زیر است:
- انجام حرکات بارز حرکات بارز، عضلات بزرگتر و مخصوص راه رفتن، پریدن و جهیدن را دربر می گیرد. کودکانی که دست و پا چلفتی اند یا دارای تأخیر در مهارت های حرکتی عمده مثلاً در جهیدن یا پریدن می باشند اغلب احساس شرم ساری و تحقیرشدگی می کنند. این بچه ها همان هایی هستند که اغلب موقع یارگیری تیم های ورزشی جزء آخرین نفرات هستند. در نتیجه ممکن است دچار عقده خود کم بینی شوند.
- انجام حرکات ظریف حرکات ظریف، شامل عضلاتی است که در کارهای دقیق و ماهرانه به کار می روند. برخی از انواع اختلال در این مهارت منجر به ناتوانی کودک در سنین قبل از مدرسه در نقاشی کردن یا رنگ آمیزی یا تأخیر در یادگیری بستن بند کفش می شوند. بعضی از کودکان نقایصی در هماهنگی دست و چشم از خود نشان می دهند. به دلیل مشکلاتی که در انجام حرکات ظریف دارند، این بچه ها اغلب هنگام ورود به مدرسه روزهای سختی را پیش رو خواهند داشت.
علّت تأخیر در تکامل حرکتی، عموماً نامشخص است، هرچند ممکن است در افراد دیگری از خانواده هم دیده شود
. چنانچه گمان می کنید بچۀ شما دچار تأخیر در تکامل سایکوموتور شده، نگرانی های خود را با پزشک در میان بگذارید، آزمون هایی برای تأیید یا رد این مشکل وجود دارد.چنانچه کودک شما در مهارت های حرکتی دچار تأخیر تکاملی شده باشد، ممکن است موقعیت بسیار مهمی را در پایه ریزی اعتماد به نفس از دست بدهد. به عنوان پدر یا مادر، نقش شما این است که با درک این موضوع و شکیبایی به خرج دادن در رشد تدریجی بچه به حفظ حس اعتماد به نفس در کودک خود کمک کنید. اگر صبور نباشید، حتی اگر بچه شما در نهایت بتواند این تأخیر را جبران و همه این مهارت ها را کسب کند، امّا در این فرآیند باز اعتماد به نفس پایینی خواهد داشت. البته اکثر کودکان، نه تنها این عقب ماندگی را جبران می کنند، بلکه در سال های بعدی هیچ گونه نقصی هم نخواهند داشت.
اختلالات رشد
کودکان در سنین پیش از مدرسه از نظر قد و وزن تفاوت های بسیاری با هم دارند. ممکن است بچه شما در میان هم سن و سالانش از نظر قد و وزن زیر منحنی رشد، منطبق بر منحنی یا تقریباً بالای منحنی رشد باشد. جثه کودک شما عموماً یک مسئله وراثتی است، به عبارتی والدین درشت معمولاً بچه های درشت تری دارند و والدین ریز و کوتاه هم، بچه های کوتاه تری دارند.اگر کودک شما به شکل قابل ملاحظه ای زیر یا بالای محدوده طبیعی رشد است، احتمالاً مشکلی وجود دارد (به فصل ۱۳ مراجعه کنید). اختلالات رشد از علل مختلفی نشأت می گیرند، از جمله: اختلالات تغذیه ای، هورمونی و ابتلا به یک بیماری مزمن. اگر گمان می کنید، بچه شما دچار اختلال رشد است، حتماً پیش یک پزشک بروید. بسته به یافته های جسمانی، ممکن است مطالعات بیشتری- از جمله: آزمایش خون و عکس رادیوگرافی- برای تعیین علت لازم باشد. درمان برای هر مشکل خاص، متفاوت است. مثلاً یک بچه چاق را ممکن است تحت یک رژیم غذایی و برنامه ورزشی قرار دهند، حال آنکه یک بچه دچار سوء تغذیه ممکن است به مکمل های پرکالری یا حتی بستری شدن در بیمارستان نیاز داشته باشد. جایگزین کردن هورمونی که بچه با کمبود آن مواجه است ممکن است به درمان اختلالات رشد ناشی از کمبود هورمون کمک کند.
اختلالات تغذیه ای
تغذیه خوب با رشد طبیعی ارتباط تنگاتنگی دارد. سوء تغذیه ممکن است ناشی از کافی نبودن غذا، رژیم نامتعادل، مشکلات گوارشی، اختلالات جذب یا دیگر مسائل باشد.در ایالات متحده و سایر کشورهای پیشرفته، سوء تغذیه شایع نیست. امکان پیدایش سوء تغذیه شدید در مواردی که بچه همزمان به یک بیماری یا اختلال مزمن مبتلاست، وجود دارد. سوء تغذیه ممکن ممکن است حاصل بیماری هایی مثل فیبروزکیستیک یا بیماری سلیاک باشد که در ان دریافت تغذیه ای طبیعی است امّا جذب مواد مغذی با مشکل روبه رو است. شایع ترین اختلال تغذیه ای در بچه های مقیم ایالات متحده، چاقی است.
اختلالات هورمونی
گاهی اوقات غده هیپوفیز یا تیروئید مقادیر ناکافی یا بیش از حدی هورمون تولید می کنند که نتیجه ان می تواند یک اختلال رشد باشد. این اختلالات نادر عبارتند از: ژیگانتیسم (غول آسایی)، کوتولگی و کم کاری تیروئید.
بیماری مزمن
کودکان مبتلا به بیماری های مزمن مثل بیماری مادرزادی قلب، نارسایی مزمن کلیه یا کم خونی هم ممکن است رشد ناقصی داشته باشند.
اختلالات ذهنی
حتی کودکانی که هوش طبیعی یا بالایی دارند، ممکن است میشه با مشکلات زیادی برای یادگیری روبه رو باشند. ناتوانی های اختصاصی یادگیری، شامل اختلالات بینایی، شنوایی، عاطفی یا کل ظرفیت ذهنی نیستند. بلکه، این ناتوانی ها اغلب اختلالاتی در فرایند ذهنی در دریافت یا بیان اطلاعات است- که از آن عموماً تحت عنوان اختلالات یادگیری شناختی یاد می شود.تشخیص اختلالات یادگیری شناختی نسبت به مشکلات بینایی یا شنوایی کار دشوارتری است و اغلب نیازمند مشورت با متخصصانی در حوزه روان شناسی، متخصصان امور تکاملی و رفتاری کودکان تا روان پزشکان اطفال می باشد. اختلالات پردازش ذهنی ممکن است شامل مشکلات حافظه، تشخیص الگوها، جمع کردن حواس، نوشتن، صحبت کردن و تفسیر واژه های نوشته شده باشد.علل مختلفی برای اختلالات یادگیری مطرح شده اند، که برخی از آنها ریشه در آسیب های زایمانی دارند. امّا، به طور شایع در کودکانه سالم و باهوش رخ می دهند. در برخی از موارد، شواهدی از اختلال عملکرد مغزی وجود دارد، هر چند ممکن است مدرکی از آسیب مغزی پیدا نشود.غالباً هیچ دلیل خاصی برای اختلال یادگیری کودک یافت نمی شود. برخی از کارشناسان این حوزه معتقدند در چنین حالاتی علت اختلال ممکن است تأخیر تکامل یا کندی فرایند بلوغ باشد. در ضمن پسران بیش از دختران به این نوع اختلالات مبتلا می شوند.اختلال یادگیری می تواند ناکامی های مزمن دانشگاهی و مشکلات عمدۀ اجتماعی و عاطفی را در پی داشته باشد. هر چند گاهی کودکان اختلال یادگیری را به خوبی پشت سر می گذارند، امّا این مسئله ممکن است آن قدر دیر اتفاق بیفتد که امکان جلوگیری از محدودیت های شدید در دستیابی به موفقیت ها و عزت نفس در زندگی آینده وجود نداشته باشد. تشخیص و درمان زودرس اغلب می تواند این عواقب را به حداقل برساند.با آموزش ویژه و کلاس های خصوصی، بسیاری از کودکان بر این مشکلات فائق آمده و تا حد زیادی به عملکرد مطلوب دست می یابند. و چنانچه از انگیزه کافی و روش های تدریسی صحیح برخوردار باشند و می توانند به اکثر اهداف دانشگاهی و شغلی خود دست پیدا کنند.اگر کودک شما اختلال یادگیری دارد، ممکن است متوجه این موضوع نشوید تا زمانی که بچه پا به کلاس سوم یا چهارم می گذارد و در آنجا این مشکل خود را نشان می دهد. یک ارزیابی کامل برای تعیین اختلال خاص و راه های بهبود آموزش و یادگیری بچه در اسرع وقت الزامی است. اختلالات کلامی، دیس لکسی، و اختلال نقص توجه/ پر تکاپویی (ADHD)
[1
] از نمونه های اختلالات یادگیری هستند.
