در کنار پیشگیری، یکی از بهترین رویکردها در مبارزه علیه سرطان، تشخیص به موقع است. در اکثر موارد، هر چه سرطان زودتر تشخیص داده شود، شانس درمان آن پیش از دست اندازی به سایر نسوج و اعضاء بدن نیز افزایش می یابد.با روش هایی که امروزه برای غربال گری سرطان در دسترس است، بسیاری از سرطان ها را می توان آن چنان زود تشخیص داد که قابل علاج باشند.هر تشخیص سرطانی، تلاشی است برای شناسایی نوع و محل سرطان. هر نوع سرطان دارای خصیصه هایی است از جمله: سرعت رشد، تمایل به دست اندازی و مجموعه بافت ها یا اعضاء ویژه ای که احتمالاً به آنجا گسترش پیدا می کند. شناسایی نوع سرطانی که شما به آن مبتلا هستید، به پزشک امکان پیش بینی رفتار احتمالی آن را می دهد. این مسئله برای شما و پزشکتان امکان بر نامه ریزی بر روی روش های درمانی صحیح را فراهم می سازد.اگر پزشک شما، به سبب وجود علائم و نشانه ها، یا نتایج حاصل از آزمون های غربال گری سرطان به وجود این بیماری مظنون شده است، گام بعدی، نمونه برداری بافتی (بیوپسی) است. در نمونه برداری بافتی، تکه ای از بافت درگیر را با ابزارهای مخصصوص برای بررسی میکروسکوپی به دست می آورند. نمونه بافتی ممکن است از طریق جراحی یا با استفاده از یک سوزن برداشته شود. بیوپسی می تواند خوش خیم یا بدخیم بودن تومور را مشخص کند. از این روش، همچنین می توان به عنوان نوعی ابزار غربال گری برای بررسی ناهنجاریهای سلولی (تغییرات پیش سرطانی) که غالباً پیش از ظهور سرطان روی می دهند، استفاده کرد.
درجه بندی
بررسی میکروسکوپی یک نمونۀ بافتی می تواند اطلاعاتی را نیز در زمینۀ نحوۀ رفتار یک تومور یا پاسخ ان به درمان در اختیار بگذارد. هر چه سلول ها طبیعی تر به نظر آیند و شمار سلول های در حال تقسیم کمتر باشند، احتمال کندی رشد و پاسخ گو بودن آن به درمان هم افزایش می یابد. براساس هر نمونۀ سلولی، درجه ای به تومور داده می شود، که معمولاً از یک (I) تا چهار (IV) متغیر است. درجه پایین تر، عموماً حکایت از ناهنجاری های سلولی کمتری دارد. و در مقابل درجات بالاتر نشان دهندۀ ناهنجاری های بیشتر می باشند.
پیشرفت تحقیقات بر روی سرطان
در طول سه دهۀ گذشته، گام های بلندی در راستای نحوۀ فعال شدن و غیرفعال شدن ژن ها برداشته شده است. این پیشرفت تا حد زیادی به دلیل ظهور فن آوری دی- ان- ای نوترکیبی است. روش آزمایشگاهی که مکان دستکاری اطلاعات ژنتیکی حاضر در دی- ان- ای یک موجود خاص را فراهم می سازد.این فن آوری به دانشمندان اجازه می دهد تا ژن های مجزا را از دی- ان- ای جدا کرده و عملکرد آنها را مورد بررسی قرار دهند. مثلاً، ژنی که مشکوک به ایجاد یک بیماری خاص در انسان است به دی- ان- ای موش چسبانده می شود. با تکثیر دی- ان- ای موش، این زن الحاقی هم تکثیر می شود. دانشمندان، سپس به مشاهد و بررسی آنچه در نتیجۀ این دی- ان- ای نوترکیبی این امکان را به دانشمندان داده است تا نشان دهند ساز و کارهای متعددی در فعال ساختن ژن های سرطان زا (غده زا) دخیل هستند.کروموزم های جهش یافته از مدت ها پیش، در ارتباط با منشاء تومورها مورد اتهام بوده اند. تحقیقات صورت گرفته بر روی خانواده ای از ویروس های تومورساز (رترو ویروس ها)، محققان را به سمت ژن های خاص مرتبط با سرطان و کشف این موضوع که آۀیا ممکن است آرایش مجدد کروموزوم یکی از راه های فعال شدن پیش غده زاها، یعنی ژن های پیش ساز غده زاها باشد یا خیر، راهنمایی کرد.چنین کشفیاتی تا حدّی به لطف ظهور یک پلی مراز روش آزمایشگاهی موسوم به واکنش زنجیرۀ پلی مراز
[۱] (RCR) میسر شد، که طی آن بخش کوچکی از دی- ان- ای می تواند به سرعت، میلیون ها بار تکثیر شده و مطالعۀ ان را آسان تر کند. پی- سی- آر (PCR)، شناسایی اولین مارکرژنتیکی فیبروزکیستی را به ارمغان آورد و این روزها به دانشمندان در زمینۀ تحقیق بر روی ژن های سرطانی خاص کمک می کند.محققان، ضمناً، موفق به کشف یک سری از ژن هایی شده اند که عملاً نقش محافظتی در برابر ایجاد سرطان ایفا می کنند، به خصصو در مورد سرطان های ارثی؛ این ژن ها، که معروف به ژن های سرکوبگر تومور هستند، از رشد نامنظم سلول های سرطانی و القاء سرطان توسط غده زاهای فعال شده جلوگیری می کنند. در صورت غیبت یکی از این ژن های سرکوبگر تومور یا توانایی پروتئین حاصل از آن در عملکرد صحیح، این امکان وجود دارد که عمل توده سازی یک ژن غده زا کاملاٌ سرکوب نشده و به ایجاد یک تومور منجر گردد.محققان مشغول ادامه تحقیقات در این مورد هستند، که چگونه سلول های تغییر شکل یا جهش یافته قادرند از چنگ پاسخ ایمنی بدن و در نتیجۀ عدم شناسایی به عنوان یک ماده بیگانه و حملۀ بی رحمانه آن بگریزند. یک نظریه حاکی است که پروتئین های ساخته شده تحت هدایت ژن های غده زا، این سلول های غیر طبیعی را وادار به ارسال پیام هایی می کنند که پاسخ ایمنی بدن را تغییر داده و از دام آن می گریزند.با استفاده از مهندسی ژنتیک – فرآیندی که به وسیله آن می توان ژن های دلخواه را جدا ساخته و تغییر داد – دانشمندان موفق به تولید نوعی تعدیل کننده پاسخ زیست شناسی با بیولوژیک (BRM) شده اند، موادی طبیعی که همگام با دفاع ایمنی خود بدن به جنگ سرطان می روند. با کشف تعدیل کننده ها (BRMs) این امیدواری ایجاد شده است که درمان های جدید سرطان، از طریق تقویت سیستم های کنترلی خود بدن، مانع از بروز یا پیشرفت سرطان شوند.یکی از موانع عمده بر سر راه درمان سرطان، یافتن روشی است برای رساندن بی خطر آنتی بادی ها یا داروهای ضد سرطان به محل سرطان، یک رویکرد استفاده از آنتی بادی های مونوکلونال است، ترکیبات مصنوعی که برای اتصال به سلول های سرطانی و رساندن آنتی بادی یا داروهای ضد سرطان، با دقت بسیار بالا طراحی شده اند. توانایی بالقوۀ این "گلوله های" ایمنی در مکان یابی و درمان سرطان، چشم انداز مهیج و امیدوار کننده ای را ترسیم کرده است (به مبحث "ایمنی درمانی" در همین فصل مراجعه شود).راهبردهای غلبه بر سرطان، روز به روز در حال پیشرفت است. فرضیه ژن غده زا (انکوژن)، کشف ژن های سرکوب کننده تومور و کاربرد تکنیک های دی-ان-ای نوترکیبی تنها بخشی از پیشرفت هایی هستند که انقلابی عظیم در درک و آگاهی ما از سرطان و درمان آن پدید آورده اند. امید آن می رود که در آینده با به کار گیری این اطلاعات بتوانیم در جهت تشخیص، درمان و نهایتاً، پیشگیری از این بیماری پیچیده گام برداریم.
مرحله بندی
اگر توموری، خوش خیم باشد، ممکن است پزشک برای پیشگیری از امکان سرطانی شدن آن، شما را به برداشت آن ترغیب کند. اما اگر تومور، سرطانی باشد پزشک، اول باید ببیند آیا سرطان دست اندازی (گسترش) داشته و اگر چنین است وسعت این درگیری تا چه حد است. این فرآیند را اصطلاحاً مرحله بندی سرطان می نامند.برای مرحله بندی، اقدامات متعددی انجام می گیرد. شروع آن با گرفتن یک شرح حال و معاینه جسمانی کامل و به دنبال آن آزمون های تشخیصی است، که ممکن است شامل: تصویر نگاری کامپیوتری (سی-تی-اسکن) یا تصویر نگاری به روش پژواک مغناطیسی (ام-آر-آی)، اسکن استخوان، پرتو نگاری ایکس (عکس رادیولوژی)، آزمایش خون یا سایر اقدامات آزمایشگاهی باشد. مرحله بندی برای هر سرطان، فرق می کند.از اطلاعات به دست آمده از این آزمون ها برای کمک به طبقه بندی مراحل سرطان استفاده می شود. برای طبقه بندی سرطان های بدخیم روش های متفاوتی وجود دارد. رایج ترین شیوه، سامانۀ تی-ان-ام (TNM) نامیده می شود. این سامانه با پاسخ به پرسش های کلیدی زیر به ارزیابی سه عنصر – تومور اولیه (T)، گره ها یا عقده های لنفی (N) و دست اندازی یا متاستاژ (M) – می پردازد.
- T (تی) – تومور چقدر بزرگ است، و آیا گسترش موضعی داشته است؟
- N (ان) – آیا سلول های سرطانی به گره های لنفی مجاور گسترش پیدا کرده اند؟
- M (ام) – آیا سرطان به دیگر نواحی دور دست بدن دست اندازی داشته است؟
به هر یک از این دسته بندی ها، نمره هایی داده می شود، که نشان دهنده درجه رشد یا گسترش سرطان است. وقتی طبقه بندی تی-ان-ام تعیین شد، پزشک می تواند تعیین کند که سرطان شما در چه مرحله ای قرار دارد. در اینجا هم مانند درجه بندی سرطان، هر چه نمره داده شده پایین تر باشد، یعنی سرطان هنوز در مراحل ابتدایی به سر می برد و هر چه این نمره بالاتر باشد، حکایت از پیشرفته تر بودن آن دارد.چنانچه سلول های سرطانی در یک مکان خاص حاضر باشند، اما هنوز تهاجم خود به بافت های مجاور را آغاز نکرده اند، می توان ان را سرطان "درجا" نامید – که برگردان واژه لاتین "in situ" است. این تغییرات، در حقیقت ابتدایی ترین مرحله ظهور سرطان و تشخیص آن، عموماً با پیش آگهی بسیار خوبی همراه است. چنانچه سرطان به بافت های اطراف گسترش یافته باشد. به آن سرطان مهاجم اطلاق می گردد. و اگر به نقطه دیگری از بدن کوچ کرده باشد به آن سرطان متاستاتیک یا دست انداخته گفته می شود.
برآورد میزان بقاء
پزشکان غالباً از آمار برای برآورد پیش آگهی استفاده می کنند. منظور از پیش آگهی، در واقع پیش بینی سیر و سرانجام بیماری و احتمال بهبودی از آن می باشد. یکی از آمارهای رایجی که در مطالعه سرطان مورد استفاده قرار می گیرد. سوروی یا بقاء ۵ ساله است. میزان این بقاء یا با زمانی را براساس افرادی تعیین می کنند که به مدت ۵ سال از سرطان جان سالم به در برده اند چه سرطان در مرحله بهبودی باشد، علاج پیدا کرده یا تحت درمان باشد. این نوع آمار، تنها برآوردی از نحوه واکنش یک فرد عادی، به نوع خاصی از سرطان ارایه می دهد و شرایط شما ممکن است متفاوت باشد.
ارزیابی نتایج
تمامی این ابزارهای تشخیصی – تست های آزمایشگاهی، سی-تی-اسکن، درجه بندی و مرحله بندی و میانگین های آماری – می تواند شما و پزشکانتان را در صورت انتخاب بهترین درمان برای سرطان راهنمایی کنند. تشخیص و مرحله بندی سرطان شما ممکن است به چند روز تا چند هفته وقت احتیاج داشته باشد. مداوای شما بستگی به ارزیابی کامل و دقیق دارد.
