صدمه، آسیبی است که توسط یک نیرو یا ضربه بیرونی بر بدن وارد می شود. شکستگی استخوان، ضربه شدید به سر، و خرد شدن دندان همگی نمونه هایی از صدمات وارده بر بدن هستند. شکستگی های استخوانی، از جمله شایع ترین این صدمات به شمار می آیند. اصطلاح پیچ خوردگی غالباً برای توصیف طیف وسیعی از آسیب ها به کار می رود، اما این نوع صدمه، در واقع، مستلزم آسیب به رباط هایی است که استخوان ها را به هم متصل می سازند نه خود استخوان.شکستگی، پیچ خوردگی شدید، در رفتگی و دیگر آسیب های جدی استخوان و مفصل، معمولاً نیاز به مراقبت های تخصصی دارند. در نتیجه صدمات، شما در معرض خطر معلولیت دایمی، بد شکل شدن بدن، و در صورت آسیب به جمجمه، گردن و ستون فقرات، اگر بلافاصله تحت مراقبت قرار نگیرید، در معرض خطر مرگ خواهید بود. به همین ترتیب ضربه مغزی، آسیب های چشمی و خرد شدن دندان ها نیاز به درمان اورژانسی دقیق و مناسب دارد.
انواع شکستگی
خرد شده.استخوان به قطعات جابه جا شده. دو انتهای کامل. استخوان دو یا ناقص. استخوان ترکریز و متعددی خرد شده است، استخوان شکسته شده چند قسمت شده است. خورده، اما هنوز دو تکه(آنچه عوام اصطلاحا خرد و دیگر هم راستا نیستند. نشده است.خمیرشدن می نامند).بسته. استخوان شکسته از باز. استخوان شکستهپوست بیرون نمی زند. این از پوست بیرون می زند.نوع شکستگی را، شکستگیساده می نامند.
سایر انواع شکستگی
در هم کوفته. بخشی از استخوان داخل بخش دیگر کوفته شده است.
شکستگی
شکستگی، معمولاً در نتیجه سقوط از ارتفاع (یا زمین خوردن)، ضربه یا دیگر حوادث آسیب رسان، اتفاق می افتد.اگر به شگستگی مظنون هستید، ناحیه صدمه دیده را از آسیب بیشتر در امان نگاه دارید. سعی نکنید، استخوان شکسته را جا بیندازید. علایم و نشانه های شکستگی ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- تورم یا خون مردگی بر روی استخوان
- بد شکل شدن اندام صدمه دیده
- درد موضعی که با حرکت دادن یا فشار دادن ناحیه آسیب دیده تشدید می گردد.
- فقدان عملکرد ناحیه آسیب دیده
- بیرون زدگی استخوان شکسته از پوست
پاتولوژیک. این نوع شکستگی مربوط به استخوان هایی است که در نتیجه بیماری فرد به تدریج ضعیف و شکننده شده اند. چنین شکستگی هایی ممکن است در فرد مبتلا به سرطان استخوان یا پوکى استخوان رخ دهند. از آن رو به این نوع شکستگی، پانولوژیک می گویند که علت اصلی آن یک بیماری زمینه ای است.
درمان
برای جلوگیری از آسیب بیشتر ناحیه دچار شکستگی:
نبض ناحیه صدمه دیده را چک کنید
نبض شریان زیر ناحیه آسیب دیده را بگیرید. خاطر جمع شوید که زخم بین قلب و ناحیه ای است که شما نهض آن را چک می کنید. این مسئله به شما کمک می کند، تا مطمئن شوید آیا هنوز خون رسانی به ناحیه بعد از شکستگی صورت می گیرد یا خیر. اگر چنین نیست - یعنی نبضی احساس نمی شود - شخصی آسیب ها دیده در معرض خطر از دست دادن عضو دچار شکستگی خواهد بود. پس فورا او را به نزدیکترین مرکز اورژانس منتقل کنید.
خونریزی را متوقف سازید
اگر شکستگی از نوع باز است - یعنی استخوان شکسته، از پوست بیرون زده یا خونریزی دیگری در پی این آسیب ایجاد شده، با اعمال فشار بر موضع، خونریزی را متوقف سازید. با استفاده از یک گاز استریل، پارچه تمیز یا حتی یک تکه لباس تمیز، فشار مستقیمی بر زخم وارد کنید. اگر هیچ چیز دم دست نیست، از دست خودتان استفاده کنید. آن قدر فشار دهید تا خونریزی متوقف شود. به منظور کاهش جریان خون به محل شکستگی ناحیه آسیب دیده را بالا نگهدارید.
اقدامات اولیه شوک را اجرا کنید
اگر شخصی از حال رفته، رنگش پریده یا تنفسش کم عمق و سریع است او را از نظر شوک درمان کنید. فرد را روی زمین بخوابانید به طوری که سرش اندکی پایین تر از تنه و پاها قرار گیرد.
استخوان را ثابت نگه دارید
قبل از نقل و انتقال فردی که دچار شکستگی استخوان شده، برای جلوگیری از حرکت کردن استخوان، آن را آتل بندی کنید. مفاصل بالا و پایین ناحیه شکسته را ثابت کنید. آتل می تواند با تثبیت ناحیه آسیب دیده از حرکت استخوان شکسته و در نتیجه وخیم تر شدن آسیب بافتی جلوگیری کند. آتل بندی صحیح می تواند درد را نیز کاهش دهد.
آتل بندی و بی حرکت ساختن شکستگی ها
آتل می تواند از چوب، پلاستیک، فلز یا هر ماده سفت دیگری باشد. آتل را با گاز یا پارچه دیگری بپوشانید، و بعد آن را در طرفین اندام آسیب دیده قرار دهید. آتل باید بلندتر از استخوان شکسته باشد و بالا و پایین ناحیه آسیب دیده را بگیرد. آتل را با استفاده از یک تکه پارچه، ریسمان یا هر چیز دیگری محکم به اندام ببندید. برای بستن، پارچه یا ریسمان را روی اندام آسیب دیده گذاشته و دو انتهای آن را در طرف دیگر بدن گره بزنید. اندام را با آتل محکم ببندید تا حرکت نکند، امّا نه آن قدر تنگ که جریان خون بند بیاید.نحوه آتل بندی بستگی به محلی شکستگی دارد. شکستگیهای ناحیه ستون فقرات یا لگن را نمی توان آتل بندی کرد، امّا باید به طریقی ثابت و بی حرکت شوند.
شکستگی های اندام فوقانی
پیچاندن روزنامه یا مجله دور ساعد می تواند مؤثر واقع شود. برای تثبیت شکستگی های آرنج می توان از یک گردن آویز و باندی دور تنه مطابق شکل، استفاده کرد.
شکستگی های اندام تحتانی
در شکستگی های پا، کل اندام تحتانی را بین دو آتل قرار دهید. اگر آتلی دم دست ندارید، میتوان از پای سالم فرد به عنوان اتل استفاده کرد تا حرکت پای آسیب دیده را محدود کند. در شکستگی استخوان ران، بایستی مفصل لگن را هم بی حرکت نگاه داشت.
آسیب های ستون فقرات
اگر به آسیب گردن یا ستون فقرات مظنونید مصدوم را حرکت ندهید. حرکت دادن شخصی که از ناحیه ستون فقرات مصدوم شده می تواند فلج دایم و عوارض جدی دیگری را به دنبال داشته باشد. ستون فقرات شکسته صورت حرکت دادن، ممکن است تصادفا باعث قطع نخاع شود.اگر به امکانات تخصصی دسترسی ندارید، بازوی فرد را با یک آتل و گردن آویز، ثابت و بی حرکت کنید. در شکستگی های ساعد، می توان از پیچاندن روزنامه یا مجله به دور ناحیه آسیب دیده به عنوان یک آتل موقتی و مؤثر استفاده کرد.یک گردن آویز ساده، می تواند به شکل مؤثری، آرنج آسیب دیده را ثابت نگه دارد.
در موارد زیر فرض را بر این بگذارید که فرد دچار آسیب نخاعی شده است:
- شواهدی از ضربه منفی وجود دارد.
- ضربه محکمی به پشت یا گردن فرد وارد آمده است.
- مصدوم درد شدیدی در ناحیه گردن یا پشت دارد.
- مصدوم از ضعف عضلانی، خواب رفتگی، فلج یا عدم کنترل اندام ها، مثانه یا روده شکایت دارد.
- گردن یا پشت فرد، پیچ خورده یا در وضعیت غیرمعمول و عجیب و غریب قرار گرفته است.
- فرد بی هوش است و قادر به توصیف درد نیست.
به اورژانس زنگ بزنید. مصدوم را بی حرکت نگاه داشته و او را تکان ندهید، مگر این که در حال خفگی یا در معرض یک خطر قریب الوقوع است. اگر ناگزیر به جابه جا کردن بیمار هستید، خیلی آرام او را روی یک تخته قرار دهید. مثلاً تخته روی میز یا در - چند نفر را برای کمک فرا بخوانید و خاطر جمع شوید که سر و گردن و ستون فقرات بیمار در یک راستا بر روی تخته محکم شوند. گردن او را حتماً بی حرکت نگه دارید سر بیمار را با یک حوله یا روسری سنگین، یک کتاب جیبی یا هر چیز نرم و حجیم ثابت کنید تا هنگام جابه جا کردن مصدوم نچرخد.
شکستگی های لگن یا مفصل ران
شکستگی های لگن یا مفصل ران معمولاً در نتیجه سقوط یا تصادف رخ می دهند. در افرادی که استخوان های آنها به دلیل پوکی استخوان یا سرطان استخوان تضعیف شده، چنین شکستگی هایی ممکن است به طور خود به خود اتفاق بیفتد. چنانچه بیمار از موارد زیر شکایت دارد به شکستگی لگن یا مفصل ران مظنون شوید:
- درد در مفصل ران، کمر یا ناحیه گشاله ران
- درد در این نواحی که با حرکت یک یا هر دو پا تشدید می شود.
مانند صدمات ستون فقرات، اینجا هم بیمار را حرکت ندهید و فورا به اورژانس زنگ بزنید. اگر ناگزیر به حرکت دادن مصدوم هستید به آرامی او را روی یک قطعه فیبر یا تخته رومیزی قرار دهید، درست مانند همان کاری که در مورد آسیب ستون فقرات انجام می دادید. سعی نکنید پا یا مفصل ران جا به جا شده یا کج شده را جا بیندازید.
پیچ خوردگی
پیچ خوردگی زمانی رخ می دهد که کشش یا تابیدگی بیش از حدی بر مفصل تحمیل گردد یا ضربه یا صدمه مفصلی باعث پارگی رباط های متصل به استخوان شود. نشانه های معمول پیچ خوردگی عبارتند از:
- درد و حساسیت لمسی در ناحیه آسیب دیده
- تورم سریع، که در مواردی با تغییر رنگ پوست همراه است
- مختل شدن عملکرد مفصلی
شکل ۱۷. آسیب های گردن و پشت نیاز به اقدامات احتیاطی ویژه ای دارند. اگر اورژانس دم دست نیست و شما ناگزیر به تکان دادن بیمار هستید. چند نفر را برای کمک فرابخوانید. صدمات گردن و پشت می توانند منجر به فلج دایم شوند. استفاده صحیح از تخته در پشت (زیر) بیمار باعث تثبیت سر، گردن و ستون فقرات او خواهند شد.شکل ۱۸. شکستگی ساق پا را می توان با آتل بندی پا کاملاً بی حرکت نگاه داشت (چپ). اما شکستگی استخوان ران نیاز به آتل بندی تنه تا ساق دارد (بالا). درمان
اگر در اثر صدمه مفصل صدایی شبیه ترق، تروق شنیدید و بلافاصله پس از آن در استفاده از مفصل دچار مشکل شدید، با اورژانس تماس بگیرید یا به نزدیک ترین مرکز اورژانس مراجعه کنید. اگر نشانه ها زیاد جدی نیستند، امّا با این حال به آسیب استخوان یا رباط در مفصل مشکوک هستید در اسرع وقت به یک مرکز پزشکی مراجعه کنید. در مواردی که درد یا مشکل حرکتی مفصل در عرض ۳-۲ روز خوب نمی شود نیز به پزشک مراجعه کنید. پزشک ممکن است برای تعیین وسعت و ماهیت آسیب یک عکس رادیوگرافی درخواست کند.برای پیچ خوردگی های خیلی جزئی، به احتمال قوی شما می توانید با رویکردی موسوم به "کمیاب" خودتان آسیب مفصلی را مداوا کنید. واژه "کمیاب" از اول پنج کلمه: کمپرس کردن، محافظت و مراقبت، یخ، استراحت، و بالا نگه داشتن ساخته شده است:
کمپرس کردن
تورم می تواند باعث بی حرکتی مفصل آسیب دیده شود. برای مهار تورم، ناحیه آسیب دیده را کمپرس کنید (ببندید) تا وقتی که ورم مفصل بخوابد. مرهم ها یا نرم پوش های کشی یا نئوپرنی بهترند.
محافظت و مراقبت
ناحیه درگیر را ثابت و بی حرکت نگاه دارید تا روند التیام تسریع شود و مفصل هم از آسیب بیشتر در امان بماند.
یخ
بلافاصله پس از آسیب، برای کاهش درد، ورم و گرفتگی عضلات روی موضع یخ بگذارید. کیسه یخ، مالیدن یخ یا فرو بردن موضع در برف و یخ همگی مؤثر واقع می شوند.
قطع عضو
هنگامی که یک انگشت در دست یا پا یا بخش بزرگ تری از بدن قطع می شود، خطرات مرگ باری جان فرد را تهدید می کنند از جمله: خونریزی، شوک و عفونت. در چنین مواردی فورا از اورژانس تقاضای کمک کنید. انتقال سریع مصدوم و عضو قطع شده به بیمارستان بسیار حایز اهمیت است زیرا در آن جا امکان پیوند عضو قطع شده وجود دارد.اما تا کمک برسد؛ خونریزی را متوقف کنیداولین هدف از درمان اورژانسی، بند آوردن خونریزی است. چه عضو قطع شده به کوچکی یک بند انگشت باشد یا به بزرگی یک پا، در هر صورت با استفاده از گاز استریل، پارچه تمیز یا تکه ای از لباس تمیز بر روی زخم فشار وارد کنید. در صورت امکان، فرد را روی زمین بخوابانید. عضو آسیب دیده باید کمی بالاتر قرار گیرد. وقتی خونریزی کنترل شد بدون برداشتن بانداژ قبلی، با چند لایه دیگر آن را پانسمان کنید.
در صورت تداوم خونریزی
اگر یک دست، پا، ساق، ران، بازو یا ساعد قطع شود، بند آوردن خونریزی ممکن است دشوار باشد. در چنین مواردی، ابتدا فشار را بر شریانی وارد کنید که خون رسانی به ناحیه آسیب دیده را بر عهده دارد. اگر با این کار خونریزی متوقف نشد استفاده از تورنیکه (شریان بند) ضروری خواهد بود.از تورنیکه تنها به عنوان آخرین تیر ترکش استفاده کنید. تورئیکه یا شریان بند مثل یک شمشیر دو لب عمل می کند یعنی از یک سو در قطع خونریزی بسیار موثرند و از سوی دیگر به دلیل فشار زیاد بر بافت، باعث آسیب ناحیه جدا شده و در نتیجه ناممکن ساختن پیوند عضو می گردند.یک کراوات یا تکه ای پارچه را درست بالای ناحیه آسیب دیده ببندید - البته در تماس با زخم نباشد. پارچه باید آن قدر بلند باشد که بتوان آن را دوبار دور ناحیه آسیب دیده پیچاند و مقداری هم برای گره زدن باقی بماند. ابتدا یک گره بزنید، سپس یک پیچ گوشتی، چوب یا چیز مشابهی را روی گره قرار داده و گره دوم را روی آن محکم کنید. این شیء را آن قدر بپیچانید تا شریان کاملا تحت فشار قرار گیرد. هر جا خونریزی قطع شد پیچاندن تورنیکه را متوقف کنید. زمان بستن شریان بند (تورنیکه) را به خاطر بسپارید. و وقتی خونریزی قطع شد شیء مربوطه را همراه پارچه در محل ثابت کنید.
سایر صدمات را مداوا کنید
وقتی خونریزی در محل قطع عضو متوقف شد بیمار را از نظر سایر علایم آسیب دیدگی مثل بریدگی ها یا شکستگی ها مورد ارزیابی قرار دهید.
از عضو قطع شده خوب نگه داری کنید
وقتی دیگر خطری جان فرد را تهدید نمی کند و منتظر رسیدن کمک هستید، عضو قطع شده را در یک کیسه پلاستیکی تمیز گذاشته یا لای یک پارچه تمیز بپیچید. چنانچه یخ دم دست دارید، کیسه حاوی عوض قطع شده را داخل کیسه دیگری که حاوی یخ است قرار دهید. یخ را در تماس مستقیم با عضو قطع شده قرار ندهید و از یخ خشک هم استفاده نکنید. اگر یخ دم دست نیست، از آب بسیار سرد استفاده کنید.پیشرفت های قابل ملاحظه ای در سال های اخیر در زمینه پیوند انگشت، دست یا حتی اندام قطع شده، حاصل شده است. نتیجه عمل به فاکتورهای متعددی بستگی دارد اما چنانچه از عضو قطع شده مراقیت کاقی به عمل آید و جراح متبحری هم دم دست باشد امکان پیوند عضو وجود دارد.
شکل۱۹٫ اگر خونریزی به هیچ طریقی بند نمی آید، یک تورنیکه ببندید و آن را محکم بپیچانید. استراحت
از انجام کارهایی که باعث درد یا تورم مفصل می شوند اجتناب کنید. استراحت درپیش برد التیام بافتی نقشی اساسی دارد.
بالا نگه داشتن
برای کاهش تورم (باد کردگی)، مفصل متورم دست و پا را بالاتر از سطح قلب نگه دارید. انجام این کار به ویژه شب ها حایز اهمیت است.
در رفتگی (جابه جایی)
در رفتگی، آسیبی است که طی آن انتهای استخوان ها از وضعیت طبیعی خود جا به جا می شوند. ضربه، سقوط (زمین خوردن)، یا دیگر صدمات می توانند باعث در رفتگی شوند. یکی از شایع ترین در رفتگی ها در ناحیه کتف اتفاق می افتد. در برخی از موارد، یک بیماری زمینه ای مثل روماتیسم مفصلی، ضعف مادرزادی عضلات یا ضعف مفصلی به دلیل در رفتگی قبلی، ممکن است مسؤول این قضیه باشند.
علایم معمول در رفتگی عبارتند از:
- تورم و درد شدید
- مفصلی که کاملاً از وضعیت طبیعی خارج شده، از شکل افتاده و حرکت دادن آن به راحتی امکانپذیر نیست.
درمان
سعی نکنید مفصل را جا بیندازید، مگر اینکه در این زمینه آموزش دیده اید. به جای این کار مفصل درگیر را آتل بندی کرده و در اسرع وقت مصدوم را به یک مرکز پزشکی برسانید. اگر در رفتگی در عرض ۳۰ دقیقه جا انداخته نشود، ورم و درد ناشی از آن ممکن است تشدید شده و دیگر بدون بیهوشی جا انداختن آن امکانپذیر نباشد. در مواردی که به آسیب گردن یا ستون فقرات مشکوک هستید، فرد مصدوم را تکان ندهید. فقط از اورژانس تقاضای کمک کنید.
صدمات سر
اکثر صدمات سر جزئی هستند، زیرا جمجمه حفاظت فوق العاده ای از مغز به عمل می آورد. تنها ۱۰ درصد همه این صدمات نیاز به بستری در بیمارستان دارند و برش ها و خون مردگی های ساده را می توان به شکل سرپایی درمان کرد.
در صورت مشاهده هر کدام از علایم و نشانه های زیر از اورژانس تقاضای کمک کنید:
- فقدان تنفس
- خونریزی شدید سر یا صورت
- تغییر در سطح هوشیارې -گیجی، ضعف و بی حالی شدید یا بیهوشی، حتی اگر شخص بلافاصله هوشیاری خود را مجددا به دست آورد.
- استفراغ
سعی نکنید گردن فرد مصدوم را حرکت دهید زیرا امکان دارد آسیب دیده باشد. اگر نفس نمی کشد احیاء قلب و ریه را آغاز کنید و همزمان مواظب باشید تا حد امکان گردن، حرکت نکند واگر شخصی خونریزی دارد در اسرع وقت آن را متوقف کنید.از جمله عوارض بالقوه و صدمات سر می توان به ضربه مغزی، تشکیل لخته و شکستگی جمجمه اشاره کرد.
ضربه مغزی
وقتی ضربه محکمی در اثر اصابت به جایی یا چیزی یا زمین خوردن، به سر وارد می شود، ممکن است ضربه مغزی را به دنبال داشته باشد. ضربه اصابت کرده به سر باعث تکان خوردن مغز و برخورد آن به سطح داخلی جمجمه می گردد.ضربه مغزی خفیف باعث بیهوشی فرد نمی شود، امّا می تواند باعث گیجی، سردرد، از دست دادن حافظه، سرگیجه یا استفراغ گردد. انواع جدی تر ضربه مغزی ممکن است باعث بیهوشی طولانی، فلج ناقص، شوک یا علایم پایداری از ضرب مغزی مانند گیجی و منگی یا سردرد شود. ضربه مغزی، نیاز به ارزیابی اورژانسی دارد.
خون مردگی داخل جمجمه
خون مردگی یا هماتوم داخل جمجمه، زمانی اتفاق می افتد که یک رگی خونی - شریان یا ورید - بین جمجمه و مغز پاره می شود. در اثر نشت خون در این ناحیه مقداری خون جمع می شود (هماتوم یا خون مردگی)، که معمولاً با تشکیل لخته، باعث فشار بر بافت مغز می گردد. شایع ترین علت خون مردگی در این ناحیه، وارد آمدن ضربه به سر است، مثل اصابت توپ بیس بال، افتادن از نردبان یا در اثر تصادف رانندگی. علایم و نشانه های آن ممکن است چند ساعت یا چند هفته بعد از ضربه، پدیدار شوند و معمولاً شامل: سردرد، تهوع، استفراغ، تغییر وضعیت هوشیاری و تغییر اندازه مردمک ها می باشد. هر چه مقدار خون موجود در فضای تنگ بین جمجمه و مغز افزایش می یابد، ضعف و بی حالی فرد بیشتر شده و حتی ممکن است از هوش برود. در صورت عدم درمان این عارضه می تواند به مرگ فرد منتهی شود. درمان اغلب شامل: جراحی برای توقف خونریزی و برداشتن لخته های خون است.دو نوع هماتوم یا خون مردگی می توانند بر بافت مغز فشار وارد کنند. هماتوم ساب دورال (یا زیر سخت شامه) و اپی دورال (یا روی سخت شامه). تفاوت میان این دو در محل وقوع آنهاست. زمانی که یک آسیب باعت خونریزی بین مغز و لایه پوشاننده آن موسوم به سخت شامه می گردد، انباشته شدن خون در مغز را به دنبال دارد که به آن اصطلاحا هماتوم ساب دورال (زیر سخت شامه) گفته می شود. اگر خونریزی بین سخت شامه و جمجمه روی دهندو به توده حاصل هماتوم اپى دورال (روى سخت شامه) می گویند.
شکستگی های جمجمه
خونریزی یا تکه های قابل رؤیت استخوان، از علائم مشهود شکستگی جمجمه هستند. دیگر علایم نه چندان مهم شکستگی جمجمه عبارتند از:
- خون مردگی یا کبودی پشت گوش یا اطراف چشم ها
- تراوش خون یا مایع شفاف و آبکی از گوش ها یا بینی
- نابرابری اندازه مردمک ها (یکی تنگ یکی گشاد)، همراه با تغییر وضعیت ذهنی، مثل گیجی و منگی، یا بیهوشی
- بدشکلی جمجمه، از جمله تورم یا فرورفتگی شکستگی جمجمه از فوریتهای پزشکی است و برای اجتناب از آسیب احتمالی مغز و حتی مرگ باید فورا تحت درمان قرار گیرد.
آسیب های چشمی
آسیب های خارجی چشم عبارتند از: خراشی قرینه، خونریزی چشم و پارگی پلک (برای اطلاعات بیشتر در مورد سایر آسیب های چشمی به فصل ۲۳ مراجعه شود.)
خراش قرنیه
قرنیه، ساختار شفافی در مرکز چشم شماست. وظیفه اش انکسار نور از مقابل چشم به شبکیه، در خلف چشم می باشد. قرنیه بسیار آسیب پذیر است – ذره ای شن یا حتی یک لنز تماسی کهنه در اثر استفاده دراز مدت می توانند باعث خراشیدگی آن شوند.درد آنی در لحظه آسیب و به دنبال آن درد و قرمزی دایمی از علایم و نشانه های کلیدی خراش قرنیه هستند در برخی موارد، درد در عرضی چند ساعت افزایش می یابد. چنانچه درد، بعد از شست و شوی چشم برای درآوردن شی، خارجی همچنان ادامه یافت، چشم را ببندید، روی آن را با یک گاز نرم یا نرم پوش چشم بپوشانید و فورا به نزدیک ترین مرکز اورژانس مراجعه کنید.
شکل ۲۰. هماتوم ها یا خون مردگی های مغزی را اکثراً به کمک تصویربرداری رایانه ای (سی - تی - اسکن) یا تصویربرداری به کمک پژواک مغناطیسی (ام - آر - آی) تشخیص می دهند. در این تصویر ام - آر-آی، یک هما توم ساب دورال قابل مشاهده است.خونریزی چشم
خونی که از طریق مردمک در حفره قدامی چشم مشاهده می شود را اصطلاحاً هیفمی یا "خون گرفتگی" می نامند. خون گرفتگی ممکن است ناشی از ضربه به چشم یا آسیب نافذ به داخل چشم باشد. برخی از بیماری ها هم می توانند باعت این مسئله شوند. در اکثر موارد چشم این خون را در عرض چند روز جذب می کند. در غیراین صورت، ممکن است آسیب چشمی جدی تری تظاهرکند که در این حالت باید به پزشک مراجعه شود. پزشک با ایجاد سوراخ کوچکی این خون را تخلیه می کند. می توانید به یک چشم پزشک یا پزشک شخصی خودتان مراجعه کنید. این بیماری خطرناک را باید از خونریزی های نسبتاً بی خطر چشم (قرمز چشم)، که در اثر پارگی عروق سطحی سفیدی از چشم ایجاد می شوند یا خونریزی های زیر ملتحمه، که لکه های قرمز ناشی از پارگی عروق خونی کوچک، بین سفیدی چشم و غشاءهای پلک(ملتحمه ) میباشند، افتراق داد.
پارگی پلک
چنانچه پلکه دچار پارگی یا خراشیدگی شد، گاز تمیزی را روی چشم گذاشته و بدون اعمال فشار بر آن، به یک مرکز اورژانس مراجعه کنید.
افتادن دندان
وقتی یک دندان دایمی تصادفا و یکجا از ریشه کنده می شود، گاهی می توان آن را مجدداً کاشت، اما تنها در صورتی که سریعا اقدام شود. از سوی دیگر، دندانی که می شکند، قابل کاشت مجدد نیست.
درمان
چنانچه یک دندان دایمی کنده شد، دندان را نگه داشته و فوراً با پزشک خود مشورت کنید. اگر دندان پزشک دم دست نیست، به نزدیکترین مرکز اورژانس بروید. کاشت مجدد و موفقیت آن بستگی به سرعت عمل شما و پزشک دارد. بهترین زمان همان ۳۰ دقیقه اول است. تاخیر بیش از ۲ ساعت پس از آسیب، اغلب خیلی دیر است. نگهداری و نقل و انتقال صحیح دندان هم نکته ای اساسی است. در صورت کنده شدن دندان:۱. دندان را فقط از قسمت بالا (تاج) بگیرید؛ به ریشه آن دست نزنید.۲. برای پاک کردن دندان چیزی به آن نمالید یا آن را خراش ندهید.۳. خیلی ملایم دندان را در آب لوله کشی بشویید، امّا زیر شیر آب نگیرید.۴. سعی کنید دندان را در سوراخ لثه قرار داده و به یک گاز یا تی بگ (کیسه چای) مرطوب آرام دندان بزنید تا دندان را در جای خود نگه دارد.
- اگر دندان به سوراخ خود بر نمی گردد بلافاصله آن را در شیر، بزاق دهان خود، یا آب نمک رقیق و گرم قرار دهید.
شکل ۱۷. آسیب های گردن و پشت نیاز به اقدامات احتیاطی ویژه ای دارند. اگر اورژانس دم دست نیست و شما ناگزیر به تکان دادن بیمار هستید. چند نفر را برای کمک فرابخوانید. صدمات گردن و پشت می توانند منجر به فلج دایم شوند. استفاده صحیح از تخته در پشت (زیر) بیمار باعث تثبیت سر، گردن و ستون فقرات او خواهند شد.
شکل ۱۸. شکستگی ساق پا را می توان با آتل بندی پا کاملاً بی حرکت نگاه داشت (چپ). اما شکستگی استخوان ران نیاز به آتل بندی تنه تا ساق دارد (بالا). 
شکل۱۹٫ اگر خونریزی به هیچ طریقی بند نمی آید، یک تورنیکه ببندید و آن را محکم بپیچانید. 
شکل ۲۰. هماتوم ها یا خون مردگی های مغزی را اکثراً به کمک تصویربرداری رایانه ای (سی - تی - اسکن) یا تصویربرداری به کمک پژواک مغناطیسی (ام - آر - آی) تشخیص می دهند. در این تصویر ام - آر-آی، یک هما توم ساب دورال قابل مشاهده است.